Trong những ngày này bạn có thể nhiều lần nghe tới cụm từ xét nghiệm khẳng định trong các bản tin COVID-19.
Đó chính là xét nghiệm sinh học phân tử realtime RT-PCR. Phương pháp test nhanh xét nghiệm phát hiện kháng thể trong mẫu huyết thanh đang lưu hành ở Việt Nam, cũng đang được thực hiện. Để giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về 2 phương pháp xét nghiệm này, chúng tôi đăng bài viết ghi lại những khuyến cáo của chuyên gia.
Giá trị của test nhanh
Test nhanh là phương pháp xét nghiệm phát hiện kháng thể trong mẫu huyết thanh, có thể thực hiện nhiều mẫu và cho kết quả trong thời gian ngắn, nhưng độ chính xác hạn chế. Test nhanh là một phương pháp bổ trợ cho các phương pháp chẩn đoán khẳng định bằng xét nghiệm sinh học phân tử (realtime RT-PCR). Test nhanh có ý nghĩa đánh giá miễn dịch trong cộng đồng, không có giá trị khẳng định.
Đối tượng xét nghiệm: Áp dụng cho những người sống và làm việc tại các vùng đã có dịch. Những người có kết quả realtime RT-PCR chưa rõ ràng. Bệnh nhân trong quá trình điều trị. Mẫu bệnh phẩm là huyết thanh hoặc máu toàn phần.
Phiên giải kết quả
Hầu hết các trường hợp nhiễm SARS-CoV-2, đáp ứng miễn dịch của cơ thể sẽ sản xuất kháng thể đặc hiệu kháng SARS-CoV-2 để trung hoà virus và kháng thể thường được phát hiện tại ngày thứ 8-9 sau khi khởi phát bệnh. Một số ít trường hợp nhiễm SARS-CoV-2 không phát hiện được kháng thể (theo số liệu phân tích tại thời điểm hiện tại).
Kết quả dương tính: Nếu test nhanh thực hiện trên mẫu huyết thanh hoặc máu toàn phần cho kết quả dương tính, đối tượng xét nghiệm được xác định đã từng nhiễm (phơi nhiễm) và hồi phục sau khi nhiễm SARS-CoV-2. Nếu test nhanh dương tính mà xét nghiệm khẳng định bằng realtime RT-PCR cho kết quả âm tính, thì bạn vẫn cần khai báo và cung cấp thông tin về những người đã từng tiếp xúc để kiểm soát dịch bệnh.
Kết quả âm tính: Nếu test nhanh thực hiện trên mẫu huyết thanh hoặc máu toàn phần cho kết quả âm tính, đối tượng xét nghiệm được xác định chưa từng nhiễm SARS-CoV-2. Nếu bạn ở trường hợp này, bạn có khả năng đang hoặc sẽ nhiễm SARS-CoV-2 vì vậy cần tuân thủ các quy định phòng chống dịch COVID-19. Nếu có các triệu chứng nghi ngờ (mệt, sốt, ho, khó thở), bạn cần liên hệ với các cơ sở y tế gần nhất khai báo để được tư vấn và chỉ định làm các xét nghiệm khẳng định realtime RT-PCR.
Giá trị của xét nghiệm realtime RT-PCR
Xét nghiệm sinh học phân tử realtime RT-PCR là một phương pháp xét nghiệm xác định sự hiện diện của virus thông qua phát hiện vật liệu di truyền của SARS-CoV-2, đây là phương pháp có độ chính xác cao. Tuy nhiên phương pháp này đòi hỏi các hệ thống máy chuyên dụng và thực hiện tại phòng thí nghiệm.
Xét nghiệm realtime RT-PCR có thể cho ra kết quả định lượng nồng độ virus tại thời điểm xét nghiệm. Kết quả có thể giúp bác sĩ tiên lượng tiến triển bệnh, cũng như đánh giá được hiệu quả điều trị.
Đối tượng xét nghiệm: Người nghi nhiễm SARS-CoV-2 (có dấu hiệu, triệu chứng), người tiếp xúc trực tiếp với bệnh nhân COVID-19 (F1), những người nhập cảnh từ các nước có dịch (cách ly tập trung), bệnh nhân COVID-19 trong quá trình điều trị, theo chỉ định của bác sĩ/ cán bộ điều tra/ cơ quan y tế
Mẫu bệnh phẩm: Dịch đường hô hấp trên (mũi, họng). Dịch đường hô hấp dưới (phế quản, nội khí quản).
Phiên giải kết quả
Xét nghiệm realtime RT-PCR có thể phát hiện các trường hợp nhiễm SARS-CoV-2 tại giai đoạn cuối của thời kỳ ủ bệnh (1-2 ngày trước khi có triệu chứng đầu tiên) và giai đoạn toàn phát bệnh.
Kết quả dương tính: Nếu xét nghiệm realtime RT-PCR dương tính, đối tượng xét nghiệm được xác định đang nhiễm virus và có khả năng phát tán virus và lây truyền cho người khác.
Nếu bạn ở trường hợp này, cần phải đến ngay cơ sở điều trị được chỉ định, hợp tác và tuân thủ các y lệnh của bác sĩ. Bạn cũng cần khai báo đầy đủ các thông tin về lịch trình di chuyển, lịch sử tiếp xúc với ngừơi khác trong vòng 14 ngày trước khi xét nghiệm dương tính với cán bộ điều tra để thực hiện các biện pháp phòng dịch theo đúng quy định.
Kết quả âm tính: Nếu xét nghiệm realtime RT-PCR âm tính, đối tượng xét nghiệm được xác định không nhiễm SARS-CoV-2 tại thời điểm lấy mẫu xét nghiệm.
Nếu bạn ở trường hợp này, bạn chưa nhiễm SARS-CoV-2 và có khả năng sẽ nhiễm, vì vậy bạn cần tuân thủ các quy định phòng chống dịch COVID-19. Nếu có các triệu chứng nghi ngờ (mệt, sốt, ho, khó thở), bạn nên liên hệ với các cơ sở y tế gần nhất khai báo để được tư vấn và chỉ định làm các xét nghiệm lại.
PGS.TS.Lê Thị Quỳnh Mai
(Phó Viện trưởng Viện Vệ sinh dịch tễ TW)
