Vịnh Hạ Long – Quần đảo Cát Bà chính thức được UNESCO ghi danh là di sản thiên nhiên thế giới

Từ ngày 10/9/2023 đến ngày 25/9/2023, UNESCO tổ chức Kỳ họp thứ 45 tại Ả-rập-xê-út, trong đó xem xét hồ sơ đề cử di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long – Quần đảo Cát Bà.

Đoàn công tác của Quốc gia Việt Nam gồm: ông Đặng Xuân Dũng, Đại sứ Việt Nam tại Ả-rập-xê-út; bà Lê Thị Hồng Vân, Trưởng Phái đoàn Thường trực Việt Nam tại UNESCO; bà Lê Thị Thu Hiền, Cục trưởng Cục Di sản văn hóa, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch; ông Lê Khắc Nam, Phó Chủ tịch UBND thành phố Hải Phòng; bà Nguyễn Thị Hạnh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh; Giáo sư Đỗ Công Thung, Chủ nhiệm hồ sơ đề cử, cùng các thành viên Đoàn công tác.

Đoàn công tác của Việt Nam làm việc tại kỳ họp.

Tại kỳ họp, Đoàn công tác đã gặp gỡ, trao đổi, thảo luận với Chủ tịch WHC, Giám đốc Trung tâm Di sản thế giới, Giám đốc Liên minh bảo tồn thiên nhiên quốc tế (IUCN) và 21 quốc gia thành viên của Ủy ban Di sản thế giới… nhằm vận động, tìm kiếm sự ủng hộ đối với hồ sơ đề cử.

Với những vẻ đẹp thiên nhiên kỳ thú, có giá trị nổi bật toàn cầu, điểm cuối trong quá trình tiến hóa karst, đại diện cho 7 hệ sinh thái liền kề, môi trường sống của nhiều loại động vật quý hiếm, Vịnh Hạ Long – Quần đảo Cát Bà chính thức được UNESCO ghi danh là di sản thiên nhiên thế giới.

Đoàn Công tác của Việt Nam và Giám đốc Liên minh Bảo tồn thiên nhiên quốc tế.

Vịnh Hạ Long – Quần đảo Cát Bà nằm ở phía Đông Bắc Việt Nam, cách thủ đô Hà Nội 165km nơi được mệnh danh là “hòn ngọc của vịnh Bắc Bộ”, bản giao hưởng của núi rừng hùng vĩ và biển đảo bao la. Các khu vực tự nhiên có diện tích vùng lõi là 65.650ha, vùng đệm có diện tích 34.140ha. Vịnh Hạ Long thuộc tỉnh Quảng Ninh và quần đảo Cát Bà thuộc thành phố Hải Phòng. Nơi đây sở hữu nhiều danh hiệu quốc gia, quốc tế quan trọng như: Di tích quốc đặc biệt Vịnh Hạ Long; Di tích quốc gia đặc biệt danh lam thắng cảnh Quần đảo Cát Bà; Vườn quốc gia Cát Bà; Vịnh Lan Hạ là một trong những vịnh đẹp nhất thế giới; khu bảo tồn biển; khu dự trữ sinh quyển thế giới Quần đảo Cát Bà; Di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long (năm 1994 và 2000).

Việc mở rộng Di sản thiên nhiên thế giới Vịnh Hạ Long bao gồm cả Quần đảo Cát Bà sẽ tăng thêm giá trị vốn có của di sản, được minh chứng qua sự hài hòa về cảnh quan, địa chất, địa mạo, hệ sinh thái và đa dạng về các loài động thực vật. Các giá trị nổi bật toàn cầu của khu vực được xác định gồm các kiến tạo vật lý và sinh học, các kiến tạo địa chất, địa lý và là môi trường sống của các loài động, thực vật bị đe dọa theo quan điểm thẩm mỹ, khoa học và bảo tồn.

VẺ ĐẸP THIÊN NHIÊN KỲ THÚ, CÓ GIÁ TRỊ NỔI BẬT TOÀN CẦU

Vịnh Hạ Long – Quần đảo Cát Bà chứa đựng các khu vực có vẻ đẹp thiên nhiên kỳ thú, bao gồm các đảo đá vôi có thảm thực vật che phủ và các đỉnh nhọn núi đá vôi nhô lên trên mặt biển cùng với các đặc điểm karst liên quan như các mái vòm và hang động. Cảnh trí ngoạn mục không bị tác động; hồ nước mặn, đỉnh nhọn núi đá vôi với các vách dựng đứng nhô lên trên biển nằm dọc bờ Đông và Đông Nam của Đảo Cát Bà. Với 1.133 hòn đảo đá vôi muôn hình, muôn vẻ được bao phủ bởi thảm thực vật phong phú trên mặt nước lấp lánh màu ngọc bích. Vịnh Hạ Long – Quần đảo Cát Bà hiện lên như một bàn cờ bằng đá quý; nước non trùng điệp, thanh bình; những bãi cát trắng mịn, tinh khôi.

Đến với Vịnh Hạ Long – Quần đảo Cát Bà để chiêm ngưỡng và thưởng ngoạn sự khoáng đạt của biển trời mênh mông vô tận, sự kỳ vĩ của núi đá, hang động. Các yếu tố đá, nước, rừng và bầu trời tổng hòa, tạo thành một thế giới thiên nhiên muôn màu, có vẻ đẹp và sức hấp dẫn tuyệt vời. Màu xám của đá núi, sắc xanh lá cây rừng, sự chuyển tiếp giữa màu xanh biển sâu và màu lam trong các hồ nước cho tới các tùng áng và vịnh hẹp ẩn khuất trên biển.

Thú vị hơn nữa, cảnh quan biến màu mỗi khi trời bắt đầu mưa, đá vôi xám ngay lập tức chuyển sang tông màu sẫm do lớp tảo lục lam trên bề mặt bị dầm nước. Xa xa ngoài vịnh, các bãi cát trắng nhỏ, xinh xắn nằm len lỏi dưới các dãy núi đá với màu xanh ngút ngàn của các loại thực vật nhiệt đới.

ĐIỂM CUỐI TRONG QUÁ TRÌNH TIẾN HÓA KARST

Mô hình tiến hóa karst của Vịnh Hạ Long – Quần đảo Cát Bà.

Vịnh Hạ Long – Quần đảo Cát Bà được xem là bảo tàng địa chất, chứa đựng những di sản giá trị cần được gìn giữ, nơi chứng kiến những thay đổi đặc trưng trong lịch sử phát triển Trái đất. Vùng biển này gồm nhiều hệ tầng trầm tích lục nguyên và cacbonat, có tuổi từ nguyên đại Cổ sinh đến Tân sinh. Nhiều hệ tầng trầm tích ở khu vực này chứa đựng các vết tích cổ sinh vật dưới các dạng hoá thạch khác nhau, trong đó có những nhóm ngành động, thực vật đã tuyệt diệt hoặc gần như tuyệt diệt trên trái đất. Sự hiện diện của rừng nguyên sinh, vịnh và những hòn đảo trên vịnh là những minh chứng độc đáo về quá trình vận động, phát triển liên tục của dạng địa hình karst, hệ fengcong (cụm đỉnh chóp nón) và fenglin (các đặc điểm tháp bị cô lập) hình thành qua hàng triệu năm trong điều kiện nhiệt đới, ẩm, diễn tiến lớn từ các dãy núi cao xuống đến biển, nơi địa hình karst cuối cùng đạt tới mực xâm thực cơ bản.

Vịnh Hạ Long – Quần đảo Cát Bà bao gồm toàn bộ các giai đoạn của quá trình biển làm ngập chìm karst nhiệt đới cũng như có 3 loại hình hang động chủ yếu (hang hàm ếch biển cổ, hang nền karst cổ và hàm ếch). Vịnh Hạ Long thể hiện các giai đoạn muộn hơn của quá trình biển ngập chìm, còn quần đảo Cát Bà bổ sung các giá trị địa chất quan trọng vào di sản thông qua các mẫu hình về các giai đoạn đất liền và liên triều, mà một số rất hiếm, thậm chí là độc đáo.

ĐẠI DIỆN CHO 7 HỆ SINH THÁI LIỀN KỀ

Một số hệ sinh thái tại Vịnh Hạ Long – Quần đảo Cát Bà.

Với sự giao thoa của núi rừng và biển đảo, Vịnh Hạ Long – Quần đảo Cát Bà là một khu vực tiêu biểu, có mức độ đa dạng cao của Châu Á khi sở hữu 7 hệ sinh thái biển – đảo, nhiệt đới, cận nhiệt đới liền kề, kế tiếp nhau phát triển bao gồm: hệ sinh thái rừng mưa nhiệt đới nguyên sinh; hệ sinh thái hang động; hệ sinh thái rừng ngập mặn; hệ sinh thái bãi triều; hệ sinh thái rạn san hô; hệ sinh thái đáy mềm; hệ sinh thái hồ nước mặn. Các hệ sinh thái này đại diện cho các quá trình sinh thái và sinh học vẫn đang tiến hóa và phát triển, thể hiện qua sự đa dạng của các quần xã động thực vật.

MÔI TRƯỜNG SỐNG CỦA NHIỀU LOẠI ĐỘNG VẬT QUÝ HIẾM

Sở hữu khu rừng trên biển lớn nhất Việt Nam với diện tích hơn 17.000ha cùng các hệ sinh thái đa dạng, Vịnh Hạ Long – Quần đảo Cát Bà còn là điểm cư ngụ của 4.910 loài động thực vật trên cạn và dưới biển, trong số này có tới 198 loài thuộc Danh lục Đỏ IUCN, 51 loài đặc hữu. Diện tích rừng nguyên sinh vào khoảng 1.045,2ha trên đảo Cát Bà là một trong những nhân tố quan trọng làm nên giá trị sinh thái và đa dạng sinh học của khu vực đề cử. Đặc biệt, voọc Cát Bà (Trachypithecus poliocephalus) là loài quý hiếm, nằm trong danh sách các loài động vật có nguy cơ tuyệt chủng cao nhất và được ghi vào Sách Đỏ thế giới. Đến nay, còn khoảng 60-70 cá thể phân bố duy nhất ở Cát Bà, không còn nơi nào khác trên thế giới xuất hiện loài này.

Các nhà nghiên cứu đã phát hiện nhiều loại thực vật đặc hữu, chỉ thích nghi sống ở các đảo đá vôi, mà không nơi nào trên thế giới có được, đó là: Thiên tuế Hạ Long (Cycas tropophylla), khổ cử đài tím (Chirita drakei), cọ Hạ Long (Livistona halongensis), móng tai Hạ Long (Impatiens verrucifera), ngũ gia bì Hạ Long (schefflera alongensis), hài vệ nữ hoa vàng (Paphiopedilum concolor)… Các loài cây lá mọng hoặc trông xù xì như xương rồng Euphorbia antiquorum (Euphorb.), huyết giác Dracaena cambodiana (Liliac.), chi tuế Cycas sp. (Cycad.), và dây leo không lá tiết căn Sarcostemma acidum (Apocyn.) mang lại cho thảm thực vật ở đây một dáng vẻ chống chịu hạn của thực vật sa mạc.

Cây và nước tại Ao Ếch.

Cũng trong khu vực Vườn quốc gia Cát Bà, một bồn trũng gần bến tàu Việt Hải bị che phủ phần lớn bởi một đầm lầy nước ngọt với các tán cây hỗn hợp. Men theo đường vào làng, thảm thực vật rừng nhường chỗ cho những cánh đồng lớn với cây lau sậy Phragmites karka (Poac.). Mặc dù có tầm quan trọng thứ yếu và nhỏ bé về mặt kinh tế, nhưng mỗi đầm lầy nước ngọt dường như có những đặc điểm khác nhau, nhiều đầm còn hoàn toàn nguyên sơ, một số là nơi cư ngụ cho những loài đặc biệt như Combretocarpus, đây điểm hiếm có tại các vùng đất ẩm ướt nước ngọt.

Hồ nước mặn.

Hơn thế nữa, nằm rải rác trong khu vực là 138 hồ nước mặn được hình thành từ các hố sụt, phễu karst và thung lũng kín. Các hồ nước này, chiếm khoảng 1/3 tổng số hồ nước mặn trên thế giới, là nơi lưu giữ những loài cổ xưa, quý hiếm, có giá trị lớn cho việc bảo tồn và nghiên cứu khoa học, vừa là môi trường thuận lợi cho các loài sinh vật tiến hóa.

Một khu vườn sinh thái độc đáo, một khu bảo tồn thiên nhiên nguyên vẹn, cùng hệ thống núi đá vôi karst, hang động phong phú, hệ sinh thái đặc trưng kết hợp với âm thanh ồn ào sóng vỗ, của nhịp sống dân cư, tạo nên phong cảnh kỳ vỹ, tràn đầy sức sống của thiên nhiên và con người.