Những sáng kiến phần mềm để giám sát trẻ em sử dụng internet trong gia đình, trường học được coi là những liều “vaccine số” bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng. Tuy nhiên, “vaccine số” phải có các giải pháp đồng hành cùng trẻ, tôn trọng quyền riêng tư của trẻ.
Đây là giải pháp được chia sẻ tại Hội thảo “Trẻ em trong thế giới số, giải quyết rủi ro và thúc đẩy cơ hội” do Cục Trẻ em (Bộ LĐTB&XH) phối hợp Quỹ Nhi đồng Liên Hợp Quốc (UNICEF) tổ chức ngày 24/5, tại Hà Nội.
Nhiều hình thức gây hại mới cho trẻ em trên môi trường mạng
Thực tế cho thấy, sự phát triển của công nghệ thông tin, internet mang lại nhiều lợi ích nhưng không ít rủi ro với trẻ em, nhất là trong thời đại công nghệ số, kỷ nguyên số, công dân số hiện nay. Trẻ ngày càng dành nhiều thời gian sử dụng internet, từ đó, trẻ phải đối mặt với rất nhiều nguy cơ tiềm ẩn.
Theo Thứ trưởng Bộ LĐTB&XH Nguyễn Thị Hà, trẻ em ngày càng dành nhiều thời gian sử dụng internet với nhiều mục đích khác nhau: Xem phim, học tập, sử dụng mạng xã hội, theo dõi các nhân vật của công chúng, tìm kiếm thông tin, trò chuyện với bạn bè, người thân… Cùng với đó, trẻ em sẽ phải đối mặt với rất nhiều nguy cơ tiềm ẩn, xâm hại trẻ em qua môi trường mạng nguy hiểm không kém gì đời thực, bởi những nội dung, hình ảnh, clip được phát tán khắp nơi, có thể hiện hữu bất cứ lúc nào, gây tổn thương dai dẳng cho trẻ em.
Thứ trưởng Bộ LĐTB&XH Nguyễn Thị Hà cho biết, Việt Nam đã vào cuộc mạnh mẽ để bảo vệ tốt hơn cho trẻ em trên internet. Hệ thống pháp luật về bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng được Việt Nam quan tâm xây dựng, tạo cơ sở pháp lý quan trọng. Bên cạnh đó, Việt Nam và các nước ASEAN đã thống nhất thông qua Tuyên bố về bảo vệ trẻ em khỏi tất cả các hình thức bóc lột và lạm dụng trực tuyến trong ASEAN (năm 2019) và Tuyên bố về xóa bỏ bắt nạt trẻ em trong ASEAN, trong đó có bắt nạt trẻ em trên môi trường trực tuyến (năm 2021).
Theo báo cáo của Tổng đài điện thoại quốc gia bảo vệ trẻ em 111, năm 2022 Tổng đài đã tiếp nhận 419 cuộc gọi về bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng và 18 lượt thông báo về các kênh/video clip có nội dung độc hại đối với trẻ em.
Riêng 5 tháng đầu năm 2023, Tổng đài tiếp nhận 128 cuộc gọi về bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng và 3 lượt thông báo về các kênh/video clip có nội dung độc hại đối với trẻ em. Trong số 128 cuộc gọi thì có 124 cuộc gọi tư vấn và 4 ca kết nối, can thiệp cho trẻ em bị xâm hại trên môi trường mạng.
Chuyên gia Chương trình bảo vệ trẻ em UNICEF Nguyễn Ngọc Anh cho rằng, trẻ em phải đối mặt với rủi ro khác nhau và các hình thức gây hại mới trong không gian mạng.
Ông Nguyễn Ngọc Anh nêu ví dụ về trường hợp bị bắt nạt: Ngoài đời khi bị bắt nạt, thủ phạm thường là một kẻ mạnh hơn và có thể đi kèm với bạo lực thân thể. Tuy nhiên, trên mạng trẻ em có thể bị chễ giễu, cợt nhả, chỉ trích, miệt thị hay bình luận ác ý, thậm chí công kích, đe doạ, làm mất mặt…
‘Vaccine số’ cần đồng hành cùng trẻ
Trao đổi về các giải pháp giảm thiểu các nguy cơ trên môi trường mạng, ông Đặng Hoa Nam, Cục trưởng Cục Trẻ em khẳng định: “Chúng ta cần chung tay để tạo lập cuộc sống, môi trường thế giới số ngày càng an toàn lành mạnh hơn với trẻ em. Thời gian tới, cần đánh giá nhanh và ở tầm chiến lược, dự báo, những kinh nghiệm các bài học của Việt Nam và quốc tế để có các giải pháp cụ thể hơn, thiết thực hơn để bảo vệ trẻ em an toàn trên môi trường mạng, cũng như thúc đẩy các cơ hội để trẻ em có thể tham gia tích cực hơn trên môi trường mạng“.
Ông Đặng Hoa Nam cho rằng, cần tiếp tục rà soát, bổ sung hệ thống pháp luật chính sách để tăng cường tính phòng ngừa, tính bảo vệ trẻ em và đấu tranh, xử lý có hiệu quả với các hành vi xâm hại trẻ em trên môi trường mạng thông qua các quy trình bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng, gắn kết với các quy trình phòng chống xâm hại trẻ em.
Đặc biệt, ông Đặng Hoa Nam chia sẻ về giải pháp “vaccine số” để bảo vệ trẻ em trong môi trường mạng: “Chúng tôi hoan nghênh những sáng kiến phần mềm để giám sát trẻ em sử dụng internet trong gia đình, trường học; chặn, lọc, gỡ bỏ những thông tin không phù hợp tiếp cận trẻ em. Tuy nhiên, chúng tôi khuyến khích ‘vaccine số’ phải đi kèm vơi các giải pháp và kỹ năng đồng hành cùng trẻ tôn trọng quyền riêng tư của trẻ của gia đình và nhà trường. Như vậy ‘vaccine số’ mới được trẻ tiếp nhận bền vững“.
Trao đổi thêm về những giải pháp nhằm bảo vệ, giải quyết các rủi ro mà trẻ em có thể gặp phải và thúc đẩy cơ hội phát triển lành mạnh cho trẻ em trong thế giới số, ông Nguyễn Ngọc Anh cho rằng, các chiến lược giải quyết vấn đề bắt nạt trực tuyến, xâm hại và bóc lột trên mạng phải là một hợp phần của các chiến lược bảo vệ trẻ em rộng hơn nhằm giải quyết các hành vi bạo lực, xâm hại và bóc lột khác đang diễn ra thông qua các phương thức khác nhau.
Bảo vệ trẻ em trực tuyến, doanh nghiệp công nghệ thông tin có vai trò vô cùng quan trọng. Vì thế UNICEF và Liên minh Viễn thông quốc tế ITU đã xây dựng Hướng dẫn bảo vệ trẻ em trong môi trường mạng dành cho doanh nghiệp. Trong đó, đề ra các giải pháp mà các doanh nghiệp có thể thực hiện để bảo vệ và tôn trọng trẻ em, cũng như để các em sử dụng internet lành mạnh, sáng tạo.
Thời gian qua, Bộ LĐTB&XH cũng đã có nhiều hoạt động cụ thể để bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng. Bộ đã phối hợp chỉ đạo và thực hiện: Mạng lưới ứng cứu, bảo vệ trẻ em trên môi trường mạng; xây dựng, tích hợp các kênh thông báo trực tuyến về các vấn đề liên quan đến trẻ em trên môi trường mạng với Tổng đài 111.
Đặc biệt, Bộ phối hợp Bộ TT&TT, Bộ Công an kiểm tra, xử lý kịp thời các nội dung đăng tải trên các báo điện tử, mạng xã hội có nội dung xấu, độc, ảnh hưởng đến sự phát triển lành mạnh của trẻ em và từ phản ánh của người dân qua Tổng đài 111. Tăng cường triển khai các biện pháp kỹ thuật, chặn lọc, gỡ bỏ nội dung không phù hợp với trẻ em. Bên cạnh đó là sử dụng chính môi trường mạng để tăng cường sáng tạo tương tác trên môi trường mạng, nâng cao nhận thức của cha mẹ và trẻ em.
Thu Cúc
