Sau hơn 30 năm thực hiện đổi mới, kinh tế-xã hội Việt Nam đã đạt nhiều thành tựu vô cùng to lớn. Đặc biệt năm 2018, với tốc độ tăng trưởng GDP 7,08%, nền kinh tế Việt Nam đã đạt mốc tăng trưởng cao nhất kể từ năm 2008; năm 2019 tăng trưởng GDP cũng đạt mức cao, 7,02%. Trong đó, các hoạt động thương mại điện tử (TMĐT) đã góp phần không nhỏ vào mức tăng trưởng của lĩnh vực thương mại nói riêng và nền kinh tế nói chung.
TMĐT triển vọng tiến xa hơn
Mặc dù thương mại điện tử (TMĐT) giai đoạn 2016-2019 tại các quốc gia phát triển đang có dấu hiệu chững lại thì tại Đông Nam Á nói chung và Việt Nam nói riêng lĩnh vực này lại phát triển có tính nhảy vọt, thể hiện ở tốc độ tăng trưởng và quy mô thị trường. Theo Statista, thị trường TMĐT của Mỹ có chỉ số tăng trưởng khoảng 12%/năm, trong khi đó tỷ lệ này ở Đông Nam Á đạt 33-35%.
Báo cáo của Google và Temasek cho thấy, Indonesia và Việt Nam những quốc gia dẫn đầu xu hướng tăng trưởng (lần lượt 49% và 38% từ 2015 đến 2019). Tại Việt Nam, thị trường TMĐT bán lẻ năm 2019 ghi nhận doanh thu 10,07 tỷ USD, chiếm 4,8% so với tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước. TMĐT đang trở thành một hình thái kinh doanh phổ cập của doanh nghiệp và có sức lan tỏa mạnh mẽ trong cộng đồng người tiêu dùng Việt Nam.
Theo đó, Việt Nam hiện được đánh giá là một trong những thị trường TMĐT phát triển nhanh nhất ở Đông Nam Á. Đáng chú ý, với mức tăng trưởng cao và liên tục từ năm 2015 trở lại đây, nhiều ý kiến cho rằng năm 2020, quy mô thị trường TMĐT của Việt Nam có khả năng lên tới 13 tỷ USD.
Nhận định vấn đề này, Sách trắng TMĐT Việt Nam 2020 do Cục TMĐT và kinh tế số (Bộ Công Thương) phát hành đã chỉ ra mức tăng trưởng của thị trường TMĐT Việt Nam đang cao nhất trong 3 năm trở lại đây.
Ông Đặng Hoàng Hải, Cục trưởng Cục TMĐT và Kinh tế số khẳng định, Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia có mức tăng trưởng TMĐT nhanh nhất thế giới với tốc độ 35% mỗi năm, cao gấp 2,5 lần so với Nhật Bản. “Bên cạnh đó, các doanh nghiệp ứng dụng internet và công nghệ có mức tăng trưởng nhanh gấp 2,1 lần so với đơn vị không dùng. Các doanh nghiệp nhỏ và vừa chi hơn 30% ngân sách cho công nghệ thì tăng doanh thu gấp 9 lần so với doanh nghiệp chi dưới 10%”, ông Đặng Hoàng Hải nhận định.
Nhận định từ giới chuyên gia cũng cho rằng, Việt Nam đang xếp hạng 48/60 quốc gia có tốc độ chuyển đổi kinh tế số nhanh trên thế giới; đồng thời xếp hạng 22 về tốc độ phát triển số hóa. Điều này chứng tỏ Việt Nam đang trong nền kinh tế số và lĩnh vực TMĐT có triển vọng tiến xa hơn.
Theo đó, thị trường TMĐT Việt Nam cũng được mở rộng và đổi mới, các chuỗi cung ứng truyền thống với sự hỗ trợ của số hóa và công nghệ thông tin đã trở thành chuỗi cung ứng thông minh, đem lại hiệu quả cho nền kinh tế số nói chung cũng như thương mại nói riêng.
Gắn kết với chiến lược đa ngành
Nghị quyết số 52 NQ/TW, ngày 27/9/2019 của Bộ Chính trị về một số chủ trương, chính sách chủ động tham gia “cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư (4.0)“, trong đó nêu rõ chủ trương: “Tập trung phát triển các ngành ưu tiên có mức độ sẵn sàng cao (bao gồm TMĐT)”. Trên cơ sở những kết quả phát triển TMĐT đã đạt được trong các giai đoạn trước, rà soát, đánh giá hiện trạng, nhu cầu phát triển TMĐT giai đoạn tới, tham khảo, tiếp thu ý kiến góp ý của các bộ, ngành, địa phương có liên quan, Bộ Công Thương đã hoàn thiện xây dựng Kế hoạch tổng thể Phát triển TMĐT quốc gia giai đoạn 2021-2025. Ngày 15/5/2020, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 645/QĐ-TTg, phê duyệt kế hoạch vừa nêu.
Theo đó, TMĐT được xác định là một lĩnh vực tiên phong của nền kinh tế số, nơi các công nghệ tiên tiến của cách mạng 4.0 được ứng dụng rộng rãi để tăng hiệu quả chu trình kinh doanh, hiện đại hóa hệ thống phân phối, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, phát triển thị trường trong nước và xuất khẩu.
Mục tiêu phát triển TMĐT giai đoạn 2021-2025 đạt ra là có 55% dân số tham gia mua sắm trực tuyến; giá trị mua hàng hóa và dịch vụ trực tuyến đạt trung bình 600 USD/người/năm; doanh số TMĐT mô hình doanh nghiệp-người tiêu dùng (B2C) tăng 25%/năm, đạt 35 tỷ USD, chiếm 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng cả nước; thanh toán không dùng tiền mặt trong TMĐT đạt 50%; 70% giao dịch mua hàng trên website/ứng dụng TMĐT có hóa đơn điện tử; 80% website TMĐT có tích hợp chức năng đặt hàng trực tuyến; 50% doanh nghiệp vừa và nhỏ kinh doanh trên các sàn giao dịch TMĐT; 40% doanh nghiệp tham gia hoạt động TMĐT trên các ứng dụng di động; 70% đơn vị cung cấp dịch vụ điện, nước, viễn thông và truyền thông triển khai hợp đồng điện tử với người tiêu dùng…
Để thực hiện mục tiêu đề ra, Kế hoạch hoạnh tổng thể Phát triển TMĐT quốc gia giai đoạn 2021-2025 đã chỉ ra nhiệm vụ và giải pháp hoàn thiện chính sách cho TMĐT trong bối cảnh cuộc cách mạng 4.0; nâng cao năng lực quản lý và tổ chức hoạt động TMĐT, đấu tranh ngăn chặn gian lận thương mại, xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ và cạnh tranh không lành mạnh trong TMĐT; xây dựng thị trường và nâng cao lòng tin người tiêu dùng với TMĐT; tăng cường năng lực các hệ thống hạ tầng và dịch vụ hỗ trợ cho TMĐT; đẩy mạnh ứng dụng TMĐT hỗ trợ các ngành hàng xuất khẩu chủ lực, mở rộng tiêu thụ cho hàng hóa nội địa và thúc đẩy phát triển TMĐT tại các địa phương.
Về tương quan phát triển TMĐT giữa các vùng kinh tế, các địa phương ngoài Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh chiếm 50% giá trị giao dịch TMĐT B2C của toàn quốc; 50% số xã và các đơn vị hành chính tương đương trên cả nước có thương nhân thực hiện hoạt động bán hàng hóa hoặc cung ứng dịch vụ trực tuyến.
Kế hoạch tổng thể Phát triển TMĐT quốc gia giai đoạn 2021-2025, sẽ được tổ chức thực hiện gắn kết và đồng bộ với các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch… phát triển các lĩnh vực thuộc ngành Công Thương và các ngành kinh tế khác, đặc biệt là các lĩnh vực xuất khẩu, phân phối, dịch vụ, ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông, cải cách thủ tục hành chính…
5 năm tới, Bộ Công Thương tiếp tục xác định TMĐT là một phương thức kinh doanh quan trọng. Ngoài ra, các hiệp định thương mại quốc tế đều đề cập sâu đến TMĐT, đòi hỏi lĩnh vực này phải phát triển nhanh và bền vững hơn nữa.
Lan Anh
