Sau vài chục cuộc họp, hàng chục lần lấy ý kiến, cải cách tiết kiệm gần 9.300 tỷ vẫn nằm trên giấy, dự thảo vẫn chỉ là dự thảo!

Dự thảo nghị định quy định về cơ chế quản lý, phương thức, trình tự, thủ tục kiểm tra chất lượng và kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu vẫn chỉ là dự thảo vì các bộ ngành còn ý kiến khác nhau.

Quy định về kiểm tra an toàn thực phẩm nhập khẩu: Vì sao dự thảo vẫn chỉ là dự thảo?

Theo Thời báo Tài chính Việt Nam, từ tháng 1/2021, Thủ tướng Chính phủ đã ký Quyết định số 38/QĐ-TTg phê duyệt Đề án cải cách mô hình kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu. Trong đó giao Bộ Tài chính chủ trì xây dựng nghị định quy định về cơ chế quản lý, phương thức, trình tự, thủ tục kiểm tra chất lượng và kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu.

Ngay sau khi nhận nhiệm vụ, Bộ Tài chính đã phối hợp với các bộ, ngành thực hiện xây dựng dự thảo nghị định, theo đúng trình tự xây dựng văn bản quy phạm pháp luật.

Hơn 1 năm trôi qua từ sau khi bản dự thảo đầu tiên được phát ra, hàng chục lần lấy ý kiến, vài chục cuộc họp, hội thảo đã được tổ chức với các bộ, cơ quan, doanh nghiệp để chỉnh lý, hoàn thiện. Bộ Tài chính cũng đã chính thức báo cáo, trình Chính phủ 5 lần; họp Thường trực Chính phủ 2 lần.

Theo Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Hải quan Mai Xuân Thành, so với dự thảo ban đầu, cơ quan soạn thảo đã liên tục hoàn chỉnh nhiều lần, trên tinh thần vẫn bám sát các nội dung cải cách đã được Chính phủ phê duyệt và tiếp thu những ý kiến hợp lý.

Trong đó nổi bật như việc xác định cơ quan kiểm tra là hải quan thì đổi thành vẫn để là các cơ quan như hiện hành, cơ quan hải quan chỉ tham gia kiểm tra an toàn thực phẩm; sửa đổi, không quy định thủ tục công bố hợp quy khi thực hiện thông quan thủ tục kiểm tra chất lượng.

Về thời gian kiểm tra hồ sơ, trước đây, dự thảo nghị định quy định thời gian hoàn thành kiểm tra hồ sơ là 2 giờ làm việc (như quy định về thời hạn kiểm tra hồ sơ hải quan), tiếp thu ý kiến của các bộ, ngành, Bộ Tài chính đã chỉnh lý thời gian hoàn thành kiểm tra hồ sơ là 6 giờ làm việc (trong đó, thời hạn chính thức lên 4 giờ làm việc + 2 giờ Cổng thông tin một cửa quốc gia cảnh báo cho cơ quan kiểm tra khi hết thời hạn kiểm tra chính thức).

Song đến nay, dự thảo kiểm tra an toàn thực phẩm nhập khẩu vẫn chỉ là dự thảo, vì một số bộ, ngành bảo lưu ý kiến khác bên cạnh 22/27 thành viên Chính phủ đã bỏ phiếu thống nhất thông qua.

Các vấn đề còn ý kiến khác chủ yếu tập trung vào lộ trình thực hiện, thẩm quyền của cơ quan hải quan; phạm vi của nghị định; quy định quản lý theo mặt hàng; việc sử dụng mã số công bố hợp quy; việc tự động cập nhật kết quả trên Cổng thông tin một cửa quốc gia…

Đôi chỗ lo ngại sự chồng chéo, mâu thuẫn với những văn bản chuyên ngành đang có hiệu lực liên quan đến trách nhiệm của các bộ, ngành trong quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu.

Đôi chỗ cho rằng phạm vi điều chỉnh của dự thảo nghị định đối với một số nhóm hàng hóa đang vượt quá phạm vi của Quyết định số 38/QĐ-TTg, muốn sửa thì phải sửa cả quyết định.

Một số ý kiến cho rằng, quy định tại dự thảo đang “phá vỡ” quy trình quản lý hiện hành để đổi lại cắt giảm được có 1,02% chi phí thủ tục hành chính.

Cải cách thì phải thay đổi, phải “phá vỡ”

Bày tỏ quan điểm về những ý kiến nêu trên, đại diện cơ quan soạn thảo nêu rõ, vấn đề về thẩm quyền của cơ quan hải quan đã được tiếp thu, chỉnh lý trong bản dự thảo mới nhất theo nguyên tắc cơ quan kiểm tra vẫn để là các cơ quan như hiện hành, cơ quan hải quan chỉ tham gia kiểm tra an toàn thực phẩm.

Theo đó, cơ quan kiểm tra không tham gia kiểm tra chất lượng, chỉ thực hiện kiểm tra hồ sơ an toàn thực phẩm theo phương thức kiểm tra giảm đúng như quy định tại Nghị định số 15/2018/NĐ-CP quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật An toàn thực phẩm.

Nguyên tắc này cũng đã nhận được sự nhất trí của Thường trực Chính phủ và Bộ trưởng Bộ Tư pháp đã biểu quyết thông qua mà không có ý kiến gì khác.

Với câu chuyện vượt quá phạm vi Quyết định số 38, ông Mai Xuân Thành dẫn chiếu Thông báo số 360/TB-VPCP của Văn phòng Chính phủ kết luận của Thường trực Chính phủ, trong đó nhấn mạnh nhất trí với điều chỉnh tại dự thảo và khẳng định những điều chỉnh đó phù hợp với chủ trương giảm thời gian, giảm chi phí, hỗ trợ doanh nghiệp xuất nhập khẩu mà không trái với quy định của pháp luật chuyên ngành.

Trước ý kiến cho rằng “phá vỡ” quy trình hiện hành, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi cho rằng không đúng bản chất và khẳng định trong quá trình cải cách, cải tiến thì “phá vỡ“, thay đổi là chuyện bình thường. Cải cách là thay đổi. Thay đổi thì phải “phá vỡ” cái cũ. Đồng thời, Thứ trưởng Nguyễn Đức Chi mong muốn các bộ, ngành ủng hộ, quán triệt tinh thần này khi tham gia xây dựng văn bản.

Bổ sung thêm ý về phạm vi, Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Chi cho rằng cần linh hoạt hơn trong quá trình xây dựng dự thảo.

“Quan trọng là trên phương diện quản lý, xét về quy trình, những quy định dự thảo đưa ra có ổn không? Về mặt nguyên tắc có trái với Luật hay không? Nếu ổn, chúng ta có thể thống nhất trình Chính phủ quyết định ngay mà không cần sửa Quyết định số 38”, Thứ trưởng Nguyễn Đức Chi nêu quan điểm.

Dự thảo cải cách kiểm tra an toàn thực phẩm nhập khẩu: Tiết kiệm gần 9300 tỷ

Đó là chưa kể, cải cách quy trình quản lý để đổi lấy 1,02% chi phí thủ tục hành chính là không hề nhỏ.

Nghiên cứu của Dự án tạo thuận lợi thương mại do USAID tài trợ đã ước tính, áp dụng dự thảo nghị định này, trong 1 năm, chi phí tuân thủ thủ tục hành chính doanh nghiệp tiết kiệm được xấp xỉ 1.400 tỷ đồng. Qua đó, giá trị tiết kiệm chung cho nền kinh tế có thể đạt tới 9.285 tỷ đồng. Đây là con số không hề nhỏ.

Hơn thế nữa, ngoài việc cắt giảm chi phí thủ tục, ưu điểm lớn nhất của dự thảo nghị định là áp dụng quản lý theo mặt hàng, ứng dụng công nghệ thông tin, quản lý rủi ro…

Theo đó, số lượng lô hàng phải kiểm tra được cắt giảm, số lượng đăng ký bản công bố sản phẩm và tự công bố sản phẩm cũng được cắt giảm, từ đó tiếp tục cắt giảm chi phí, thời gian cho doanh nghiệp.

7 NỘI DUNG CẢI CÁCH KIỂM TRA AN TOÀN THỰC PHẨM

Bộ Tài chính đã xây dựng dự thảo nghị định trên cơ sở bám sát 7 nội dung cải cách cơ bản đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại tại Quyết định số 38/QĐ-TTg, bao gồm:

Cải cách 1: Giao cơ quan hải quan là đầu mối trong kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu; kiểm tra chất lượng.

Cải cách 2: Áp dụng đồng bộ 3 phương thức kiểm tra cho cả lĩnh vực kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm nhằm cắt giảm số lô hàng nhập khẩu phải kiểm tra.

Cải cách 3: Đơn giản hóa thủ tục kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu.

Cải cách 4: Thực hiện kiểm tra theo mặt hàng để cắt giảm số lượng các lô hàng phải kiểm tra.

Cải cách 5: Áp dụng đầy đủ, thực chất nguyên tắc quản lý rủi ro trong kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm đối với hàng hóa nhập khẩu để bảo đảm vai trò quản lý nhà nước và nâng cao tính tuân thủ của doanh nghiệp.

Cải cách 6: Bổ sung đối tượng được miễn kiểm tra chất lượng, kiểm tra an toàn thực phẩm.

Cải cách 7: Ứng dụng hệ thống công nghệ thông tin để triển khai mô hình mới.