Ngày 18/4/1946, Bộ Nội vụ ban hành Nghị định số 121-NV/NĐ về tổ chức Việt Nam Công an vụ, có nhiệm vụ giữ gìn trật tự trong địa hạt, đề phòng những hành động trái phép và điều tra truy tìm thủ phạm những hành vi trái phép giao Toà án trừng trị. Đây là dấu mốc rất quan trọng đánh dấu sự ra đời của lực lượng làm nhiệm vụ đấu tranh, phòng chống tội phạm về trật tự xã hội (Cảnh sát hình sự) thuộc lực lượng CAND.
Đến ngày 8/12/2008, Bộ trưởng Bộ Công an đã chính thức ký Quyết định số 2148/QĐ-BCA lấy ngày 18/4/1946 là Ngày truyền thống của lực lượng Cảnh sát hình sự.
Tại Hải Phòng, tháng 12/1946, Hải Phòng-Kiến An hợp nhất thành liên tỉnh Hải Kiến, Ty Công an Hải Phòng và Ty Công an Kiến An cũng chính thức được hợp nhất thành Ty Công an liên tỉnh Hải Kiến. Đồng chí Phạm Cầm được cử làm Trưởng ban Công an trật tự. Ban này hoạt động được một thời gian đến khi thực dân Pháp chiếm đóng hết Hải Phòng-Kiến An thì tự giải thể.
Ngày 3/5/1955, Bộ Công an ban hành Quyết định số 101-CAND thành lập Sở Công an Hải Phòng và quy định bộ máy tổ chức, nhiệm vụ, chức năng của từng lực lượng từ cơ sở đến quận, huyện, đồn Công an, các phòng, ban nghiệp vụ trực thuộc Sở. Trong đó, có Phòng Trị an Hành chính do đồng chí Trần Đông làm Trưởng phòng, Đội Hình cảnh thuộc Phòng Trị an Hành chính. Thành lập được một thời gian thì Phòng Trị an Hành chính đổi tên thành Phòng Trị an dân cảnh.
Đến tháng 8/1972, Sở Công an Hải Phòng tách Phòng Cảnh sát nhân dân thành 4 Phòng khác nhau. Trong đó, có Phòng Cảnh sát hình sự do đồng chí Nguyễn Tiến Cần giữ quyền Trưởng Phòng, đồng chí Nguyễn Duy Hiền làm Phó Trưởng phòng. Ngày 1/9/1972, đơn vị chính thức làm lễ ra mắt tại nhà anh Nguyễn Hữu Điền ở xóm Từ Vũ, quận Lê Chân.
Ngày 10/7/1981, Bộ Nội vụ ký Quyết định số 25/QĐ-NV về tổ chức bộ máy Công an Hải Phòng, gồm 4 ban: An ninh nhân dân, Cảnh sát nhân dân, Xây dựng lực lượng, Hậu cần. Phòng Cảnh sát hình sự trực thuộc Ban chỉ huy Cảnh sát.
Đến năm 1989, Phòng Cảnh sát hình sự có sự biến động về mặt tổ chức, nhân sự. Thực hiện quyết định của Bộ Công an, Công an Hải Phòng thành lập Phòng An ninh Điều tra và Cảnh sát Điều tra, chuyển nhiệm vụ điều tra, lập hồ sơ truy tố cho Phòng Cảnh sát điều tra. Theo đó, hơn 20 cán bộ, chiến sỹ thuộc quân số của Phòng Cảnh sát hình sự được điều động đến nhận công tác tại Phòng Cảnh sát điều tra.
Năm 2010 và năm 2018, theo các quyết định của Bộ Công an, Phòng Cảnh sát hình sự lại có 2 lần đổi phiên hiệu mới.
Có thể khẳng định, trong thời chiến cũng như thời bình, ở mỗi giai đoạn lịch sử nhất định, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo trực tiếp, toàn diện của Đảng ủy Công an Trung ương, lãnh đạo Bộ Công an và Đảng uỷ, Ban Giám đốc CATP; sự phối hợp, hỗ trợ của các cấp, các ngành và sự yêu thương, đùm bọc, giúp đỡ của quần chúng nhân dân, Cảnh sát hình sự Công an Hải Phòng đã cùng với toàn lực lượng Cảnh sát hình sự trong cả nước không ngừng trưởng thành, lớn mạnh về mọi mặt, luôn phấn đấu hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao, lập nhiều chiến công hiển hách. Qua đó, khẳng định rõ vai trò là lực lượng chủ lực, xung kích trên mặt trận đấu tranh phòng chống tội phạm, bảo vệ, giữ vững ANTT của đất nước và thành phố.
Cụ thể, trong cuộc chiến đấu tranh quyết liệt, đầy nguy hiểm với tội phạm hình sự, lực lượng Cảnh sát hình sự đã thể hiện tinh thần mưu trí, dũng cảm, kiên quyết tấn công, trấn áp tội phạm với nhiều cách đánh sáng tạo, triệt phá nhiều tổ chức tội phạm nguy hiểm. Đơn cử có thể kể đến vụ Khánh “trắng”, Phúc “bồ” ở Hà Nội; vụ Cu Nên ở Hải Phòng; vụ Minh “samasa” ở Bà Rịa-Vũng Tàu. Hay vụ Năm Cam, Sáu “râu” ở TP. Hồ Chí Minh; vụ Hoàng “lựu đạn” ở Đồng Nai; vụ Phương Linh “hột”, Dũng “mặt sắt” ở Quảng Ninh…
Cùng với đó, nhờ tinh thông nghiệp vụ, làm tốt công tác điều tra cơ bản, lực lượng Cảnh sát hình sự đã kịp thời nắm bắt, điều tra, khám phá nhanh các vụ án đặc biệt nghiêm trọng, lôi những kẻ thủ ác ra chịu hình phạt thích đáng của pháp luật. Trong đó, phải kể đến một loạt các vụ án giết người rùng rợn, gây chấn động dư luận xã hội như ở Bình Phước, Bắc Giang, TP. Hồ Chí Minh, Yên Bái, Gia Lai, Nghệ An, Quảng Ninh, Vĩnh Phúc…
Tại Hải Phòng, giai đoạn 1955-1964, lực lượng Hình cảnh đã điều tra, khám phá thành công 3.859 vụ. Trong đó, có gần 400 vụ là trọng án.
Giai đoạn 1965-1975, lực lượng Cảnh sát hình sự (CAHP) đã kịp thời phát hiện, điều tra, khám phá 9.855 vụ. Trong đó, có đến 4.566 vụ là trọng án, chiếm trên 46% tổng số vụ án hình sự. Đến giai đoạn 1975-1985, lực lượng điều tra, khám phá 22.109 vụ. Trong đó, có trên 6.600 vụ trọng án.
Nhờ đó, bước sang giai đoạn đổi mới đất nước (1986-1995), số vụ phạm pháp hình sự trên địa bàn Hải Phòng đã được kiểm soát tối đa. Tình hình an ninh trật tự của thành phố có sự chuyển biến tích cực. Ở giai đoạn này, Phòng Cảnh sát hình sự (CAHP) đã thụ lý, điều tra, làm rõ 521 vụ án các loại, bắt 930 đối tượng; triệt phá 591 ổ nhóm tội phạm, bắt 1.581 đối tượng hình sự. Đồng thời, truy bắt thành công 570 đối tượng có lệnh truy nã.
Bước sang giai đoạn 2001-2015, đơn vị đã điều tra, khám phá thành công 10.522 vụ phạm pháp hình sự, bắt giữ 14.365 đối tượng; đấu tranh, triệt phá 252 chuyên án, 306 ổ nhóm, bắt giữ 1.597 đối tượng.
Và từ năm 2016 đến hết năm 2021, Phòng Cảnh sát hình sự (CAHP) đã nhanh chóng điều tra, khám phá thành công 718 vụ phạm pháp hình sự, bắt giữ 2.489 đối tượng…
Những thành tích, chiến công và sự cống hiến, hy sinh thầm lặng của đội ngũ CBCS toàn lực lượng Cảnh sát hình sự cả nước nói chung, CAHP nói riêng, trong suốt chặng đường dài xây dựng, chiến đấu và trưởng thành luôn được Đảng, Nhà nước, ngành Công an và các Bộ, ngành, địa phương cùng đông đảo quần chúng nhân dân ghi nhận, đánh giá cao.
Theo đó, trong 76 năm qua (1946-2022), lực lượng Cảnh sát hình sự đã có rất nhiều lượt tập thể, cá nhân được phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân. Hàng trăm nghìn lượt CBCS được tặng thưởng Huân, Huy chương, Bằng khen và các danh hiệu cao quý khác. Cùng với đó, trong lực lượng đã có rất nhiều cán bộ trưởng thành, được bố trí giữ cương vị lãnh đạo quan trọng trong và ngoài lực lượng CAND.
Riêng lực lượng Cảnh sát hình sự (CAHP) đã vinh dự được đón nhận những phần thưởng cao quý: Lẵng hoa Chủ tịch nước Tôn Đức Thắng tặng, Huân chương Quân công (năm 1976); danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân năm 1995, Huân chương Bảo vệ Tổ quốc hạng 3 năm 2009, tặng Huân chương Chiến công hạng 3 năm 2021. Đội H88 được tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân năm 1990 và Huân chương Chiến công hạng Nhất năm 1991.
Cá nhân Đại tá Lê Hồng Thắng, Trưởng Phòng Cảnh sát Hình sự, CAHP vinh dự được tặng danh hiệu Anh hùng lực lưpnjg vũ trang nhân dân năm 2018. Cùng với đó là rất nhiều lượt tập thể, cá nhân được tặng Huân chương Chiến công, Bằng khen của Thủ tướng Chính phủ, Bộ Công an, UBND Thành phố và Giấy khen của Giám đốc CATP…
Phát huy truyền thống vẻ vang, thời gian tới, Cảnh sát Hình sự (Công an Hải Phòng) cùng với toàn lực lượng Cảnh sát Hình sự trong cả nước quyết tâm vượt qua mọi khó khăn, thách thức, phấn đấu hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ đã được Đảng, Nhà nước, ngành Công an và Nhân dân tin tưởng giao phó. Qua đó, khẳng định rõ sứ mệnh, vai trò là “quả đấm thép” trong cuộc chiến đấu tranh không khoan nhượng với tội phạm hình sự, góp phần quan trọng cùng các lực lượng chức năng bảo đảm giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội, tạo đà cho kinh tế-xã hội của đất nước phát triển, bảo vệ cuộc sống bình yên, hạnh phúc cho nhân dân…
Trung úy Hoàng Bá Đức, Cán bộ Đội 1, Phòng Cảnh sát hình sự (Công an Hải Phòng)
