Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam- Hàn Quốc (VKFTA)

1.Phạm vi giải quyết tranh chấp

Chương 15 ( Giải quyết tranh chấp) của VKFTA quy định về cơ chế giải quyết tranh chấp phát sinh từ Hiệp định giữa Chính phủ Việt Nam và Chính phủ Hàn Quốc. Mục đích của cơ chế này là ngăn ngừa hoặc giải quyết tất cả các tranh chấp giữa các Bên liên quan tới việc giải thích và áp dụng Hiệp định khi một Bên thấy rằng: Bên kia áp dụng một biện pháp không phù hợp với nghĩa vụ của mình quy định tại Hiệp định, hoặc Bên kia không thực hiện các nghĩa vụ của mình quy định tại Hiệp định.

Giống như các FTA khác mà Việt Nam đã ký, cơ chế giải quyết tranh chấp theo VKFTA chỉ điều chỉnh các khiếu nại vi phạm chứ không chấp nhận các khiếu nại không vi phạm hay khiếu nại tình huống.

VKFTA cũng loại trừ một số lĩnh vực trong hiệp định ra khỏi phạm vi áp dụng của cơ chế giải quyết tranh chấp, như Chương 5 ( Các biện pháp vệ sinh an toàn thực phẩm và kiểm dịch động thực vật), Chương 11 ( Cạnh tranh), Chương 13 ( Hợp tác kinh tế), Điều 8.19 ( Thỏa thuận lại, dựa trên cách tiếp cận chọn bỏ) và Phụ lục 3-B ( Quy định đối với một số hàng hóa đặc biệt).

1. Cơ quan giải quyết tranh chấp

–Thành lập Hội đồng trọng tài

Hội đồng trọng tài được thành lập theo từng vụ việc là cơ quan giải quyết tranh chấp trong khuôn khổ VKFTA. Theo quy định tại Điều 15.6, Bên khiếu nại có thể yêu cầu thành lập Hội đồng trọng tài theo hai căn cứ:

Một là, nếu Bên bị khiếu nại không tiến hành tham vấn trong vòng 30 ngày hoặc trong 15 ngày đối với trường hợp khẩn cấp, bao gồm cả trường hợp có liên quan đến hàng hóa dễ hư hỏng kể từ ngày nhận được yêu cầu tham vấn; hoặc

Hai là, nếu các Bên không giải quyết được tranh chấp thông qua tham vấn trong vòng 60 ngày hoặc trong 30 ngày đối với trường hợp khẩn cấp, bao gồm cả trường hợp liên quan đến hàng hóa dễ hư hỏng kể từ ngày nhận được yêu cầu tham vấn.

Theo quy định tại Điều 15.8, một Hội đồng trọng tài sẽ bao gồm 3 trọng tài viên, trừ khi các Bên có thỏa thuận khác.

Mỗi Bên sẽ chỉ định một trọng tài viên và đề xuất 3 ứng viên cho vị trí trọng tài viên thứ ba, người sẽ giữ vị trí Chủ tịch của Hội đồng trọng tài, trong vòng 30 ngày, kể từ ngày nhận được yêu cầu thành lập Hội đồng trọng tài. Các Bên sẽ nỗ lực đạt thỏa thuận về việc chỉ định trọng tài viên thứ ba, người sẽ là Chủ tịch của Hội đồng trọng tài, trong vòng 45 ngày, kể từ ngày nhận được yêu cầu thành lập Hội đồng trọng tài, có xem xét đến các ứng viên được đề cử. Nếu các Bên không thỏa thuận và chỉ định được trọng tài viên thứ ba trong vòng 45 ngày, các Bên sẽ họp trong vòng 7 ngày để chọn ra vị trí Chủ tịch bằng phương thức bốc thăm từ các ứng viên được đề xuất bởi hai Bên.

-Yêu cầu đối với trọng tài viên

Trọng tài viên do mỗi bên chỉ định sẽ có thể là công dân của nước mình. Tuy nhiên, các ứng viên cho vị trí Chủ tịch Hội đồng trọng tài không được là công dân của các Bên, không cư trú thường xuyên ở các Bên, cũng như không làm việc cho bất kỳ Bên nào, hay không liên quan đến tranh chấp ở bất kỳ khía cạnh nào. Ngày trọng tài viên thứ ba được chỉ định được tính là ngày thành lập Hội đồng trọng tài.

Các trọng tài viên phải có kiến thức chuyên môn hoặc kinh nghiệm trong các lĩnh vực luật, thương mại quốc tế hoặc các lĩnh vực khác liên quan đến VKFTA hoặc trong việc giải quyết các tranh chấp phát sinh từ các hiệp định thương mại quốc tế. Mỗi trọng tài viên phải độc lập, làm đúng vị trí của mình và không có liên hệ hoặc nhận chỉ đạo từ bất cứ Bên nào hoặc tổ chức nào có liên quan đến tranh chấp và tuân thủ theo Quy tắc ứng xử, quy định tại Phụ lục 15-B của Hiệp định.

Trong trường hợp một Bên nhận thấy rằng, một trọng tài viên không tuân thủ các yêu cầu tại Quy tắc ứng xử, các Bên sẽ tham vấn để thống nhất thay thế trọng tài viên.

Nếu một trọng tài viên được chỉ định xin rút lui hoặc không còn khả năng tham gia vụ kiện, hoặc bị thay thế vì không tuân thủ Quy tắc ứng xử, trọng tài viên kế nhiệm sẽ được lựa chọn trong vòng 15 ngày theo đúng phương thức lựa chọn các trọng tài viên ban đầu. Trọng tài viên kế nhiệm sẽ có toàn quyền và thực hiện nhiệm vụ của trọng tài viên mà người đó thay thế. Công việc của Hội đồng trọng tài sẽ bị tạm ngừng trong một giai đoạn bắt đầu từ ngày mà trọng tài viên ban đầu rút lui hoặc không còn khả năng tham gia vụ kiện, hoặc bị thay thế. Công việc của Hội đồng trọng tài sẽ tiếp tục vào ngày trọng tài viên kế nhiệm được chỉ định.

Nếu một trọng tài viên được chỉ định xin rút lui hoặc không còn khả năng tham gia vụ kiện, hoặc bị thay thế vì không tuân thủ Quy tắc ứng xử, trọng tài viên kế nhiệm sẽ được lựa chọn trong vòng 15 ngày theo đúng phương thức lựa chọn các trọng tài viên ban đầu. Trọng tài viên kế nhiệm sẽ có toàn quyền và thực hiện nhiệm vụ của trọng tài viên mà người đó thay thế. Công việc của Hội đồng trọng tài sẽ bị tạm ngừng trong một giai đoạn, bắt đầu từ ngày mà trọng tài viên ban đầu rút lui hoặc không còn khả năng tham gia vụ kiện, hoặc bị thay thế. Công việc của Hội đồng trọng tài sẽ tiếp tục vào ngày trọng tài viên kế nhiệm được chỉ định.