Đồng chí Đỗ Mười là nhà quân sự xuất sắc, một cán bộ trung kiên của Đảng. Khi đồng chí Đỗ Mười ở Khu Tả Ngạn được gọi là anh Ngạn. Nhân dân khu Tả Ngạn, đặc biệt nhân dân Hải Phòng rất quý đồng chí Đỗ Mười.
…Năm 1951, đồng chí Đỗ Mười là Bí thư kiêm Chủ tịch Ủy ban kháng chiến hành chính khu Tả Ngạn. Tôi là Tỉnh đội trưởng tỉnh Kiến An (Sau này tỉnh Kiến An nhập về Hải Phòng). Năm 1952, đồng chí Đỗ Mười về thành lập khu Tả Ngạn và chỉ huy Mặt trận đường 5. Khi ông về khu Tả Ngạn, tình hình hết sức khó khăn, phức tạp bởi vì cả 5 tỉnh đồng bằng đều bị tạm chiếm (Hải Phòng, Kiến An, Hải Dương, Hưng Yên, Thái Bình). Toàn bộ khu vực này địch liên tục tổ chức các trận càn rất lớn. Cơ sở cách mạng bị phá vỡ nhiều, bà con hoang mang.
Thực dân Pháp lập các khu công giáo có vũ trang, quân đội của chúng đóng từ xã đến tỉnh. Mỗi xã, mỗi huyện đều có tháp canh để cảnh giới. Bọn chúng được trang bị vũ khí hiện đại, có pháo cỡ 105, đại liên, trung liên, tiểu liên. Chúng rất chủ quan coi như đã đủ lực lượng làm chủ khống chế đồng bằng Bắc bộ, một vựa lúa lớn nhất, tiềm năng về người và của lớn.
Địch mở chiến dịch Hòa Bình nên vùng đồng bằng bị trống. Chủ trương của ta là đánh vào sau lưng địch. Sư đoàn 320 do ông Văn Tiến Dũng là Sư trưởng về chi viện cho khu Tả Ngạn. Đồng chí Đỗ Mười chỉ đạo: Phân tán bộ đội tỉnh xuống cơ sở để “bám đất, bám dân”. Tôi nhớ có lần ông chỉ thị trực tiếp cho tôi: “Cậu là tỉnh đội trưởng Kiến An, tôi đưa bộ đội về cậu làm cách nào?”. Tôi nói: “Tôi làm được, tôi bố trí tiểu đội đưa về thôn, xã sẽ có trung đội. Tôi phân tán hai đại đội về cho hai huyện Tiên Lãng và Vĩnh Bảo, giữ lại một đại đội tập trung”. Bọn địch dồn quân lên Hòa Bình cắt đường dây liên lạc giữa Việt Bắc với khu 3, khu 4. Địch bị trống ở đồng bằng, nên chúng ta sẵn sàng đón thời cơ, phối hợp với bộ đội chủ lực (Sư 320, Sư 308 và Sư 304) để mở chiến dịch lớn đánh đồng bằng. Toàn bộ khu Tả Ngạn, toàn dân, toàn quân cùng nhau đứng lên phá tề ngụy lập chính quyền cách mạng, thành lập chính quyền dân chủ nhân dân của ta.
Tháng 1-1952, ta mở đợt tấn công vào hai huyện Vĩnh Bảo và Tiên Lãng thành công; diệt 61 cụm của ngụy, lập được chính quyền dân chủ nhân dân. Ta mở được khu căn cứ du kích ở 2 huyện này. Ngày 5-2-1952, quân chủ lực phối hợp với bộ đội địa phương mở trận phục kích đánh tan tiểu đoàn 22BGB của ngụy. Tên thiếu tá Phan Trọng Vinh tự tử. Các sư đoàn chủ lực mở nhiều đợt tấn công liên tục ở Hưng Yên, Thái Bình, đánh tan bộ máy chính quyền ngụy, lập chính quyền cách mạng nhưng theo hình thức xôi đỗ “đêm ta, ngày địch”. Nhờ có những cuộc thắng lớn quân ta được trang bị thêm vũ khí. Bọn địch bị thất bại ở Hòa Bình, chúng rút về hậu phương càn quét và đánh Sư đoàn 320. Lực lượng của chúng rất mạnh, có 6 binh đoàn chủ lực của Pháp, nhưng cuối cùng nó không khôi phục được chính quyền như cũ.
Tháng 7-1952, Trung ương triệu họp, Bác Hồ đến dự. Bác chỉ thị: Lấy ít đánh nhiều; lấy yếu thắng mạnh; đánh bất ngờ. Sau hội nghị đó trở về, đồng chí Đỗ Mười chỉ đạo mở rộng chiến trường đánh trên đường 5 và đánh liên tục, đánh thật mạnh. Đồng chí Đỗ Mười giao nhiệm vụ cho tôi: “Chúng ta quyết định đánh vào Kiến An. Đây là căn cứ rất quan trọng của Pháp, có kho bom, kho đạn, kho xe. Cậu chuẩn bị kế hoạch báo cáo lại với tôi rồi mới được đánh”. Tôi chuẩn bị phương án chiến đấu rất tỷ mỷ rồi mới báo cáo đồng chí Đỗ Mười. Sau khi xem xong ông đồng ý và cho phép đánh tan thị xã Kiến An và đánh Sở Dầu, đốt hết nhiên liệu.
Đêm 21-4-1953, 300 quân đánh tan 2000 quân địch tại thị xã Kiến An. Ta có 20 người, mỗi người đánh 3 kho đạn (mỗi kho 1 lít xăng và 1 cân bộc phá) đánh trong một đêm được 60 kho đạn. Chúng tôi đánh thẳng vào thị xã Kiến An bắt sống Bộ chỉ huy có một thiếu tá, hai đại úy và tỉnh trưởng Kiến An tên là Trịnh Như Tiết. Đây là trận đánh điển hình nhất, diệt bộ chỉ huy thu được 1,4 triệu tiền Đông Dương. Qua trận thắng này, đồng chí Đỗ Mười đã đề nghị cấp trên tặng cho tôi Huân chương chiến sĩ hạng nhất (1953). Tôi rất phấn khởi vì liên tục chiến đấu từ năm 1941 đến năm 1953 mới được nhận huân chương cao quý này. Trong buổi trao huân chương, đồng chí Đỗ Mười đánh giá: “Đây là trận thắng lớn, cả nước chưa từng có”.
Đợt tấn công thứ hai đó là đốt kho xăng Hải Phòng, kho xăng rộng 6 ha, có 20 bồn xăng. Mỗi bồn xăng đường kính 20 m cao 16 m. Khi tôi đề nghị đánh kho xăng, đồng chí Đỗ Mười căn dặn: “Trận đánh ta phải hành quân xa 25 km, cách vùng du kích, nên phải tổ chức nơi ăn chốn ở thật chu đáo, phải cho quân ém trước một hôm rồi mới đánh. Đánh xong rút ra ở một địa điểm khác và ở lại một đêm. Phải tìm cơ sở trung kiên nhất”.
Giữa tháng 6-1953, tiểu đoàn hành quân, mang 16 quả bộc phá, mỗi quả nặng 10 kg vượt sông Văn Úc từ Tiên Lãng sang An Lão, sau vượt sông Lạch Tray vào xã Quốc Tuấn trú quân. Hôm sau đánh sang xã Đặng Cương. Kết quả, sau 15 phút đốt cháy 147 triệu lít xăng và 500 xe cơ giới, ta hy sinh một đồng chí. Tôi về báo cáo kết quả với đồng chí Đỗ Mười. Khi nghe tôi báo cáo xong, đồng chí Đỗ Mười phấn khởi, vỗ đét vào đùi nói to: “Đây là cái tát vào mặt tướng Nava. Từ nay bọn chúng sẽ hạn chế càn quét, vì nó không có xăng dầu. Đây là kho xăng duy nhất lớn nhất của chúng, chúc mừng chiến thắng của các cậu”.
Lại nói về trận đánh sân bay Cát Bi. Khi tôi trình bày kế hoạch đưa 130 người chiến sĩ vào đánh sân bay, đồng chí Đỗ Mười có vẻ phân vân: “Nếu chỉ có 130 người mà địch đối phó thì làm thế nào?”. Tôi trả lời: “Thà tôi bị hy sinh nhưng đánh được trận này giúp chủ lực giành thắng lợi ở Điện Biên Phủ tôi sẵn sàng”. Đồng chí Đỗ Mười nói: “Tôi sẽ điều thêm Trung đoàn 50 bảo vệ, hỗ trợ”.
Khi chuẩn bị đánh ông gọi tôi lên dặn: “Cậu không được chủ quan phải đánh nhỏ ăn chắc”. Tôi hỏi: “Yêu cầu đánh bao nhiêu cái?”. Ông nói: “Đánh 50 cái máy bay”. Tôi có vẻ hơi tiếc. Đồng chí Đỗ Mười dặn: “Ta chịu khó “năng nhặt, chặt bị” nếu cần ta đánh tiếp. Cậu cứ tính thành tích cho anh em để khen thưởng, cứ diệt được 1 máy bay tương đương diệt được 1 trung đội Âu Phi. Nếu diệt được 50 máy bay là 5 tiểu đoàn”.
Đêm 7-3-1954 đánh sân bay Cát Bi, bộ đội ta dùng 32 người phá 59 máy bay. Bác Hồ nghe báo công đã tặng ngay cho 32 chiến sĩ mỗi người một Huân chương chiến sĩ hạng Nhất. Riêng tôi được Bác Hồ tặng Huân chương Quân công hạng Hai. Lúc đó được nhận huân chương này rất hiếm. Những thành tích của tôi đạt được là nhờ có sự chỉ đạo rất đúng đắn của đồng chí Đỗ Mười. Ông ấy gan dạ lắm. Tôi biết trận càn ở tỉnh Thái Bình rất ghê gớm, ta thiệt hại nặng. Anh Thịnh, Bí thư tỉnh Thái Bình là khu ủy viên bị hy sinh, du kích đã giải vòng vây cho đồng chí Đỗ Mười.
Đồng chí Đỗ Mười là nhà quân sự xuất sắc, một cán bộ trung kiên của Đảng. Khi đồng chí Đỗ Mười ở Khu Tả Ngạn được gọi là anh Ngạn. Nhân dân khu Tả Ngạn, đặc biệt nhân dân Hải Phòng rất quý đồng chí Đỗ Mười. Tôi coi đồng chí Đỗ Mười như người anh cả, tôi chưa bao giờ bị ông phê bình. Khi tôi đi học nước ngoài 5 năm, ông là Bộ trưởng Bộ Thương nghiệp, khi về Hải Phòng công tác ông rất quan tâm đến vợ con tôi. Không bao giờ tôi quên được đồng chí Đỗ Mười.
Trung tướng ĐẶNG KINH, Nguyên Phó Tổng tham mưu trưởng Quân đội Nhân dân ViệtNam (Theo sách “Những câu chuyện về đồng chí Đỗ Mười”, NXB Hồng Đức – Hà Nội 2016)
Báo Hải Phòng ngày 05/10/2018
