Đề xuất xây dựng tuyến đường sắt  Lào Cai – Hải Phòng: Thận trọng, tránh lãng phí

Việc Bộ Giao thông – Vận tải (GTVT) nghiên cứu, lập quy hoạch tuyến đường sắt liên vận quốc tế Lào Cai – Hải Phòng do Chính phủ Trung Quốc tài trợ 100.000 tỷ đồng đang gây ra nhiều tranh cãi, nên hay không nên đầu tư tuyến đường sắt này ?

Vốn đầu tư “khủng”

Được biết, tuyến đường sắt này dài khoảng 388km, đoạn kết nối đường sắt Hà Khẩu (Trung Quốc) với Lào Cai (Việt Nam) dài 5,6km, xây dựng theo hướng đông qua 8 tỉnh, thành phố gồm: Lào Cai, Yên Bái, Phú Thọ, Vĩnh Phúc, Hà Nội, Hưng Yên, Hải Dương và Hải Phòng; điểm kết thúc tại cảng Lạch Huyện (Hải Phòng). Trên tuyến có 73 cây cầu lớn với tổng chiều dài hơn 130km, 25 hầm dài 25km, 38 nhà ga và xây mới 29 nhà ga.

Quy hoạch tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng là dự án Chính phủ Trung Quốc tài trợ thực hiện. Dự báo năng lực vận tải trong dài hạn của tuyến là 10 triệu tấn hàng hóa/năm và khai thác 15 đôi tàu/ngày. Tốc độ thiết kế tuyến đường sắt khổ tiêu chuẩn Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng là 160 km/h. Dự kiến, tổng mức đầu tư (không bao gồm chi phí giải phóng mặt bằng) ước tính khoảng 100.000 tỷ đồng. Diện tích sử dụng đất toàn dự án khoảng 1.654ha.

Việc nghiên cứu quy hoạch tuyến đường sắt này đã gây ra nhiều tranh cãi trong dư luận. Nhiều người cho rằng, hiện nay, đã có tuyến đường sắt Hà Nội – Lào Cai rồi thì tại sao không củng cố tuyến này lên, thực hiện tốt logistics để vận chuyển hàng hoá mà phải xây dựng tuyến mới. Đáng chú ý, Hà Nội – Hải Phòng hiện có 3 tuyến gồm Quốc lộ 5, Cao tốc Hà Nội – Hải Phòng và 1 tuyến đường sắt nên chiến lược phát triển này của Bộ GTVT là theo kiểu “mỳ ăn liền”, cái gì ngon, đầu tư nhiều tiền thì làm trước.

Phù hợp chiến lược phát triển?

Theo Bộ GTVT, tuyến đường sắt liên vận quốc tế Lào Cai – Hải Phòng có vị trí rất quan trọng trong việc hình thành mạng lưới vận tải đường sắt ở phía Bắc sông Hồng, đây là tuyến đường sắt chạy theo hành lang Đông – Tây nối liền vùng Tây Bắc với vùng đồng bằng và cảng biển Hải Phòng, một trong những trung tâm hàng hải lớn nhất Việt Nam.

Vì vậy, tại chiến lược phát triển GTVT đường sắt Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2050 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt (Quyết định số 1686/QĐ-TTg ngày 20/11/2008 và điều chỉnh tại Quyết định số 214/QĐ-TTg ngày 10/2/2015), quy hoạch tổng thể phát triển GTVT đường sắt Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt (Quyết định số 06/2002/QĐ-TTg ngày 7/1/2002 và điều chỉnh tại các Quyết định số 1436/QĐ-TTg ngày 10/9/2009 và Quyết định số 1468/QĐ-TTg ngày 24/8/2015) cũng đã định hướng phát triển tuyến đường sắt 100.000 tỷ đồng này.

Bộ GTVT cho rằng, căn cứ chiến lược chung và quy hoạch phát triển được duyệt từ năm 2002, tuyến đường sắt Lào Cai – Hải Phòng đã được đưa vào danh mục nghiên cứu làm cơ sở dành quỹ đất, huy động nguồn vốn đầu tư để triển khai xây dựng, đưa vào khai thác nhằm nâng cao chất lượng vận tải trên hành lang Đông – Tây, góp phần quan trọng trong việc giao lưu quốc tế, khai thác có hiệu quả, phát huy thế mạnh của cảng biển khu vực Hải Phòng.

“Năm 2015, trên cơ sở kết quả trao đổi trong các cuộc gặp cấp cao giữa hai nước Việt Nam và Trung Quốc, Chính phủ Trung Quốc đã cung cấp khoản viện trợ không hoàn lại trị giá 10 triệu nhân dân tệ để tiến hành khảo sát, lập quy hoạch tuyến đường sắt liên vận quốc tế Lào Cai – Hải Phòng”, lãnh đạo Bộ GTVT khẳng định.

Sau khi liên danh tư vấn Trung Quốc hoàn thành nghiên cứu quy hoạch, Bộ GTVT sẽ triển khai các thủ tục để tiếp nhận dự án hỗ trợ kỹ thuật theo quy định. Kết quả nghiên cứu sẽ được Cục Đường sắt Việt Nam tiếp thu trong quá trình lập quy hoạch mạng lưới đường sắt và quy hoạch kỹ thuật chuyên ngành trong lĩnh vực đường sắt trong giai đoạn đến 2030, định hướng đến 2050 để trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt theo quy định của Luật Quy hoạch số 21/2017/QH14 ngày 24/11/2017.

Theo Thứ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Ngọc Đông, số vốn 100.000 tỷ đồng chỉ là khái toán sơ bộ của đơn vị tư vấn đưa ra. Phải tới giai đoạn nghiên cứu tiền khả thi, nghiên cứu khả thi mới có số vốn đầu tư chính thức, được tính toán có cơ sở khoa học, các nghiên cứu chi tiết.

Theo chiến lượng mạng đường sắt quốc gia đã được Thủ tướng phê duyệt, xác định dự án này đi tuyến mới, và có cả tuyến Yên Viên – Cái Lân như đang tạm dừng đầu tư. Cũng có ý kiến đề xuất kết hợp nâng cấp tuyến đường sắt cũ, tận dụng tuyến Yên Viên – Cái Lân thay cho đầu tư tuyến mới. “Tuy nhiên, việc kết hợp ra sao chúng ta phải nghiên cứu trên cơ sở mạng đường sắt được quy hoạch, các cơ sở đánh giá, nghiên cứu có cơ sở khoa học”, Thứ trưởng nói.

Thứ trưởng Nguyễn Ngọc Đông cho biết thêm, trong chiến lược đường sắt quốc gia đã xác định là làm đường khổ 1.435mm, đi tuyến mới thay thế tuyến cũ. Vì khi nghiên cứu đã có đánh giá, so sánh với phương án nâng cấp, cải tạo tuyến cũ và làm đường mới. Tuyến đường sắt hiện hữu có tiêu chuẩn quá thấp, có đoạn dùng được đoạn không, nhưng gần như không thể tận dụng để nâng lên khổ 1.435mm.

Tổng thể việc nâng cấp đường cũ không hiệu quả bằng làm đường theo hướng tuyến mới. Điều này tượng tự đường sắt Bắc – Nam, cải tạo tuyến cũ không hiệu quả bằng làm tuyến mới, nên quyết định làm tuyến mới hoàn toàn.