Đẩy mạnh thực hiện 6 giải pháp để phát huy hiệu quả của việc sắp xếp đơn vị hành chính các cấp và tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp

Theo Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cần đẩy mạnh thực hiện 6 giải pháp để phát huy hiệu quả của việc sắp xếp đơn vị hành chính các cấp và tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp.

Bộ trưởng Bộ Nội vụ vừa có bài viết: “Sắp xếp đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp – Cuộc cách mạng tạo nền tảng vững chắc đưa đất nước bước vào kỷ nguyên phát triển mới”, đăng trên Tạp chí Tổ chức Nhà nước và Lao động.

Mở đầu bài viết, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà nêu rõ: “Việt Nam đang thực hiện mạnh mẽ cuộc cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy trong hệ thống chính trị nhằm xây dựng bộ máy nhà nước tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng tốt hơn yêu cầu phát triển kinh tế – xã hội và hội nhập quốc tế.

Trong bối cảnh đó, việc sắp xếp đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp được xem là một trong những giải pháp chiến lược nhằm thực hiện mục tiêu trên.

Chủ trương này đã được thể hiện rõ trong các Kết luận số 126-KL/TW ngày 14/02/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về một số nội dung, nhiệm vụ tiếp tục sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị năm 2025; Kết luận số 127-KL/TW ngày 28/02/2025 của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về triển khai nghiên cứu, đề xuất tiếp tục sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị”.

Do đó, chủ trương tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp ở nước ta trong giai đoạn tới hoàn toàn phù hợp với xu hướng chung trên thế giới đồng thời nhằm mục đích lớn là tạo nên bộ máy chính quyền tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả, tạo tiền đề cho việc triển khai phương thức quản trị mới, hiện đại, linh hoạt.

Việc sắp xếp đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình chính quyền địa phương 02 cấp bảo đảm tính tổng thể, đồng bộ, thống nhất trong hệ thống chính trị; quá trình thực hiện phải thận trọng, kỹ lưỡng, khoa học, có cách làm phù hợp, chặt chẽ, hiệu quả, tuân thủ Hiến pháp và pháp luật.

Đồng thời, kết hợp hài hòa giữa kế thừa, ổn định với đổi mới, phát triển làm cơ sở đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương.

Sắp xếp lại tổ chức bộ máy, đơn vị hành chính các cấp là cơ hội để sàng lọc lại đội ngũ cán bộ, xây dựng đội ngũ thực sự đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn tới; góp phần tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền địa phương, tinh giản biên chế; tiết kiệm chi cho ngân sách, góp phần vào cải cách chính sách tiền lương, nâng cao đời sống cho cán bộ, công chức và nâng cao chất lượng, trách nhiệm cho đội ngũ cán bộ, công chức các cấp.

Một số giải pháp thực hiện hiệu quả việc sắp xếp đơn vị hành chính các cấp, xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp

Thực tiễn cho thấy quá trình sắp xếp đơn vị hành chính các cấp và tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp bên cạnh việc mang lại rất nhiều lợi ích nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức trong công tác quản lý nhà nước. Để phát huy hiệu quả của việc sắp xếp đơn vị hành chính các cấp và tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp, theo Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà cần đẩy mạnh một số giải pháp sau:

Thứ nhất, đảm bảo thống nhất về nhận thức và hành động, quyết tâm chính trị mạnh mẽ, các cấp chính quyền cần thực hiện tốt công tác tuyên truyền, tạo sự đồng thuận cao trong cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức, người lao động và Nhân dân.

Việc sắp xếp đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp là một chủ trương quan trọng trong cách mạng tinh gọn tổ chức bộ máy, tạo bước chuyển tích cực trong đổi mới nền hành chính quốc gia, phát huy hiệu quả các nguồn lực phát triển kinh tế – xã hội trên từng địa bàn.

Việc sắp xếp đơn vị hành chính các cấp và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 02 cấp không chỉ nhằm mục tiêu tinh gọn tổ chức bộ máy nhà nước, tinh giảm biên chế, giảm chi phí hành chính trong tổ chức hoạt động của các cấp chính quyền địa phương mà còn nhằm mục tiêu quan trọng tạo không gian lớn hơn, thống nhất và thông suốt để khắc phục tình trạng đầu tư dàn trải, lãng phí nguồn lực, chia nhỏ không gian phát triển hướng tới mục tiêu tạo cân đối, hài hòa hơn trong phân bổ dân cư, lãnh thổ, hạn chế tình trạng chia cắt, manh mún lãnh thổ để thực hiện hiệu quả và thực chất hơn việc phân quyền cho chính quyền địa phương.

Thứ hai, hoàn thiện thể chế pháp luật quy định về vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và phương thức hoạt động của chính quyền địa phương.

Cần xác định rõ đổi mới mô hình tổ chức và phương thức hoạt động của chính quyền địa phương 02 cấp phù hợp với địa bàn đô thị, nông thôn, hải đảo, đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt; khắc phục triệt để sự chồng chéo, trùng lắp về chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cấp chính quyền địa phương; bỏ cấp trung gian, tinh gọn tổ chức bộ máy, bảo đảm hoạt động thông suốt, hiệu lực, hiệu quả; chính quyền gần dân, sát dân, phục vụ tốt hơn nhu cầu của người dân trên địa bàn, đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong giai đoạn mới.

Đồng thời, trên cơ sở mô hình chính quyền địa phương 02 cấp (gồm: cấp tỉnh và cấp xã), phân định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của từng cấp chính quyền địa phương theo hướng:

(1) Cấp tỉnh tập trung ban hành cơ chế, chính sách, chiến lược, quy hoạch, quản lý vĩ mô, các vấn đề có tính chất liên vùng, liên cơ sở, vượt quá năng lực giải quyết của cơ sở, đòi hỏi chuyên môn sâu và đảm bảo tính thống nhất trên toàn cấp tỉnh;

(2) Cấp xã là cấp tổ chức thực hiện chính sách (từ Trung ương và cấp tỉnh), tập trung vào các nhiệm vụ phục vụ người dân, trực tiếp giải quyết các vấn đề của cộng đồng dân cư, cung cấp các dịch vụ công cơ bản, thiết yếu cho người dân trên địa bàn; các nhiệm vụ cần sự tham gia của cộng đồng, phát huy tính chủ động, sáng tạo của cấp cơ sở.

Thứ ba, tiếp tục đẩy mạnh phân quyền, phân cấp triệt để giữa cơ quan nhà nước ở Trung ương với địa phương; giữa chính quyền địa phương cấp tỉnh cho chính quyền địa phương cấp cơ sở theo nguyên tắc “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm” để phát huy tính chủ động, sáng tạo của chính quyền địa phương các cấp, nhằm khơi thông mọi nguồn lực để địa phương phát triển, góp phần vào sự phát triển chung của đất nước trong kỷ nguyên mới – kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam.

Trong đó, cần xác định rõ ràng, minh bạch ba nhóm công việc liên quan đến thẩm quyền của từng cấp chính quyền.

Nhóm các nhiệm vụ, công việc chỉ thuộc thẩm quyền, trách nhiệm của cơ quan nhà nước Trung ương. Đây là nhóm những công việc đảm bảo sức mạnh của Nhà nước như quốc phòng, an ninh quốc gia, ngoại giao.

Nhóm các công việc, nhiệm vụ mang tính địa phương hoàn toàn thuộc thẩm quyền và trách nhiệm của các cấp chính quyền địa phương, thông qua phương thức phân quyền cho chính quyền địa phương.

Nhóm các công việc, nhiệm vụ thuộc trách nhiệm của cả các cơ quan Trung ương và trách nhiệm của chính quyền địa phương, được thực hiện thông qua cơ chế phân công, phối hợp giữa Trung ương và địa phương. Các loại nhiệm vụ, trách nhiệm này liên quan nhiều đến vấn đề quản lý ngành và lãnh thổ. Sự kết hợp hiệu quả giữa ngành, lãnh thổ là điều mấu chốt để triển khai tốt các nhiệm vụ, trách nhiệm này.

Thứ tư, nâng cao trình độ, năng lực chuyên môn nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức nhằm đáp ứng yêu cầu sau khi sắp xếp, tinh gọn bộ máy đó là đối với CBCCVC cấp tỉnh phải tổng hợp hơn, khái quát hơn, toàn diện hơn; đồng thời có những yếu tố rất cụ thể, thực tiễn.

Đối với CBCCVC cấp xã – là người trực tiếp làm việc với dân, với doanh nghiệp hay nói cách khác là những cán bộ gần dân nhất và sẽ giải quyết những công việc cụ thể, trực tiếp liên quan đến đời sống của Nhân dân.

Đồng thời tiến hành rà soát, đánh giá chất lượng, tiêu chuẩn đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý, công chức, viên chức trên cơ sở yêu cầu của vị trí việc làm tại cơ quan, tổ chức, đơn vị mới để thực hiện việc bố trí, sắp xếp nhân sự gắn với tinh giản biên chế và cơ cấu lại đội ngũ.

Việc lựa chọn, sắp xếp, bố trí cán bộ, công chức, viên chức lãnh đạo, quản lý phải căn cứ vào năng lực, sở trường, uy tín, kinh nghiệm công tác, kết quả sản phẩm công việc cụ thể phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của tổ chức mới, nhất là đối với người đứng đầu.

Triển khai chính sách thu hút, trọng dụng người có tài năng vào làm việc trong khu vực công; nâng cao đạo đức, văn hóa công vụ và thực hiện có hiệu quả cơ chế bảo vệ cán bộ dám nghĩ, dàm làm, dám chịu trách nhiệm vì lợi ích chung.

Thứ năm, tăng cường sự tham gia của người dân, tổ chức vào quản trị địa phương, tăng cường tính dân chủ và giám sát của nhân dân.

Người dân có thể tham gia giám sát chính quyền, dễ dàng phản ánh nhu cầu và quyền lợi của mình.

Ngoài ra, người dân cũng có thể tiếp cận chính quyền dễ dàng hơn để phản ánh ý kiến, khiếu nại.

Từ đó các cấp, các ngành nắm bắt được tâm tư nguyện vọng của nhân để có những định hướng phát triển của địa phương.

Tiếp cận quản trị địa phương hướng đến bảo đảm quyền tự do của người dân và sự tham gia của người dân với các công việc của chính quyền địa phương một cách dân chủ, đối thoại, thúc đẩy sự phát triển bền vững về kinh tế, xã hội và môi trường.

Thứ sáu, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số đóng vai trò quan trọng trong tiến trình hiện đại hóa công tác quản lý nhà nước, là chìa khóa của chính quyền điện tử, tạo cơ sở nền tảng cho xây dựng chính quyền số.

Hiện nay, chúng ta đang có nhiều yếu tố thuận lợi để triển khai thực hiện việc sắp xếp, tinh gọn bộ máy; trong đó, phải kể đến việc ứng dụng những thành tựu tiên tiến, hiện đại của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, công cuộc chuyển đổi số, phát triển kinh tế số, xã hội số, công dân số…

Việc ứng dụng hiệu quả chuyển đổi số, đẩy mạnh giải quyết thủ tục hành chính trực tuyến không địa giới hành chính được xem là chìa khóa trong việc nâng cao chất lượng phục vụ người dân, doanh nghiệp của chính quyền cơ sở.

Để chính quyền cấp cơ sở giải quyết tốt hơn công việc của người dân, nhất là khi dân số, diện tích tăng lên, việc ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số mạnh mẽ, toàn diện là yêu cầu bắt buộc.

Việc bỏ cấp hành chính trung gian giúp ra quyết định nhanh chóng và cải thiện hiệu quả điều hành. Điều này là phù hợp với xu hướng chuyển đổi số khi nhiều thủ tục hành chính có thể xử lý trực tuyến mà không cần qua cấp trung gian.