Dược phẩm do công ty liên doanh Cuba-Trung Quốc ChangHeber đã chứng minh được hiệu quả với những chủng virus có đặc tính tương tự virus corona và tiềm năng giúp người bệnh phục hồi.
Trong những ngày khi cả thế giới đang quay cuồng trong cơn bão của đại dịch viêm đường hô hấp cấp COVID-19, ngành y khoa của Cuba một lần nữa trở thành một trong những chủ đề được quan tâm.
Câu chuyện bắt đầu ngay tại thành phố tâm dịch Vũ Hán, nơi thuốc Interferon alfa-2B tái tổ hợp, sản phẩm nền tảng trong lịch sử ngành công nghệ sinh học uy tín của Cuba và có tên thương mại “Heberon® Alfa R” hay “IFNrec“, được Chính phủ Trung Quốc lựa chọn trong số 30 thuốc điều trị chính thức chống lại virus SARS-CoV-2.
Dược phẩm do công ty liên doanh Cuba-Trung Quốc ChangHeber tại Cát Lâm sản xuất này đã chứng minh được hiệu quả với những chủng virus có đặc tính tương tự virus corona và tiềm năng giúp người bệnh phục hồi.
Interferon alfa-2B của Cuba (Heberon® Alfa R)
Interferon vốn là một nhóm protein do các các tế bào của hệ thống miễn dịch (của người và động vật) sản xuất khi phản ứng lại hiện tượng viêm nhiễm bệnh lý.
Interferon được Isaacs và Lindenmann của Viện Nghiên cứu Y khoa Quốc gia London (Anh) mô tả lần đầu vào năm 1957, và được đặt tên theo hàm ý là có khả năng “can thiệp” vào quá trình nhân bản của virus.
Các interferon do cơ thể người sản sinh ra được chia thành ba loại: alpha, beta và gamma. Chúng có hai chức năng chính, một mặt, hạn chế virus nhân bản bằng cách kích hoạt các phân tử có khả năng ức chế quá trình này, mặt khác, kích thích hoạt động của các tế bào miễn dịch khác để tiêu diệt các tế bào “xấu” (các tế bào bị nhiễm virus, các tế bào vi khuẩn hay các tế bào ung thư).
Trong một cuộc phỏng vấn trên kênh truyền hình quốc gia Cubavisión, Tiến sỹ Gerardo Guillén, Giám đốc Nghiên cứu Y sinh của Trung tâm Di truyền học và Công nghệ Sinh học Cuba (CIGB) đã nhận xét: “Interferon tham gia vào việc điều tiết hệ miễn dịch, từ miễn dịch bẩm sinh, cho tới phản xạ miễn dịch có điều kiện; nói cách khác là cả trong cơ chế miễn dịch sơ cấp, có sẵn trong mỗi cơ thể, lẫn trong cơ chế miễn dịch đặc thù với một số bệnh dịch nhất định”.
Năm 1981, lãnh tụ cách mạng Cuba Fidel Castro, người từng thúc đẩy việc thành lập các nghiên cứu y khoa tại Cuba từ những năm 1960, đã có một cuộc gặp bước ngoặt tại La Habana với bác sỹ người Mỹ Randolph Lee Clark.
Nhà khoa học người Mỹ khi đó đã đề cập tới một hình thức điều trị ung thư tân tiến bằng interferon mà bệnh viện ông điều hành, nằm tại bang Texas, đang triển khai.
Sau đó, việc đào tạo, huấn luyện những nhà khoa học đầu tiên của Cuba làm quen với công nghệ interferon đã diễn ra đầu tiên là tại bệnh viện của bác sỹ Lee Clark tại Texas, và sau đó tại phòng thí nghiệm của giáo sư Kari Kantel tại Helsinki, nơi điều chế và cung cấp interferon cho vị bác sỹ người Mỹ.
Sau khi trở về Cuba, chỉ sau một thời gian ngắn, nhóm nhà khoa học này đã tự điều chế được sản phẩm interferon đầu tiên của đảo quốc Caribe này trong một phòng thí nghiệm nhỏ từ những bạch cầu từ nguồn máu người được hiến tặng.
Interferon bạch cầu này ngay sau đó đã được sử dụng với kết quả rất khả quan trong chiến dịch chống dịch sốt xuất huyết cấp tính 1981 tại Cuba (dịch sốt xuất huyết tồi tệ nhất trong lịch sử Cuba) và sau đó là trong chiến dịch chống dịch đau mắt đỏ xuất huyết.
Tuy nhiên, loại thuốc đột phá này có một điểm hạn chế là không thể sản xuất quy mô lớn. Và từ đó, Cuba đã tiến hành những nghiên cứu mở rộng và vào năm 1986 đã lần đầu tiên sản xuất được Interferon alfa-2B nguồn gốc người tái tổ hợp.
Tiến sỹ Luis Herrera Martínez, một trong những người phát minh ra loại thuốc này, đã kể lại trong một cuộc phỏng vấn với hãng thông tấn quốc gia ACN: “Chúng tôi nhân bản Interferon từ vi khuẩn trong một lò lên men, và chúng tôi có được một sản phẩm đồng dạng, tinh khiết tới hơn 99%, và thỏa mãn được nhu cầu sản xuất nhiều Interferon cho các hình thức trị liệu khác nhau“.
Tiến sỹ Martínez cho biết thêm: “Phiên bản Interferon bạch cầu về lâu dài chỉ có thể dừng ở quy mô nhỏ, vì sản lượng phụ thuộc nhiều vào tế bào – trong khi chúng không sản xuất được nhiều Interferon theo cách tự nhiên – cũng như phụ thuộc vào khối lượng máu được hiến. Trong khi đó, Interferon sản xuất qua vi khuẩn về lý thuyết là không có giới hạn”.
Hiệu quả của Interferon alfa-2B nguồn gốc người tái tổ hợp của Cuba đã được chứng minh trên một loạt bệnh lý khác nhau. Nổi bật là hiệu quả điều trị các dạng viêm nhiễm do virus viêm gan type B và C gây ra, và kế đó phải kể tới các biểu hiện bệnh lý khác do các loại virus gây u nhú và virus gây mụn rộp (herpes) thể đơn.
Loại thuốc này cũng được thừa nhận có tác dụng tích cực trong điều trị một số dạng ung thư máu, ung thư biểu mô trên da, bàng quang và thận, u máu ở trẻ nhỏ, cũng như đối với một số loại u đặc như ung thu tế bào hắc tố (melanoma) hay u nang buồng trứng.
Hiệu ứng chống virus của Interferon alfa-2B đã được chứng minh về mặt khoa học, như một phần tuyến phòng ngừa virus đầu tiên, kích hoạt cả phản xạ miễn dịch có điều kiện cũng như cơ chế ức chế virus nhân bản.
Cũng phải nói thêm rằng, cũng trong năm 1981 và từ cơ sở thí nghiệm interferon, Cuba đã thành lập Trung tâm Nghiên cứu Sinh học và 5 năm sau, cùng thời điểm sản xuất thành công Interferon alfa-2B, Cuba đã nâng cấp cơ sở này thành Trung tâm Di truyền học và Công nghệ sinh học, với những mục tiêu tham vọng hơn nhiều về mặt khoa học.
Tiến sỹ Luis Herrera nhận định interferon chính là nguồn cảm hứng của ngành công nghệ sinh học rất uy tín của Cuba hiện tại.
Nhà lãnh đạo Fidel Castro với tầm nhìn hiếm có trong lịch sử đã coi sản phẩm này như cột trụ cho một ngành khoa học-công nghiệp mới, từ đó thúc đẩy việc sản xuất theo quy trình tự nhiên và tạo ra nền tảng cho sự phát triển rực rỡ ngành công nghiệp dược và di truyền học Cuba sau đó.
Sự trưởng thành của ngành công nghiệp công nghệ sinh học của Cuba được thể hiện qua việc thành lập Tập đoàn doanh nghiệp Biocubafarma hùng mạnh, với hơn 22.000 công nhân viên, xuất khẩu sản phẩm tới hơn 50 nước, sở hữu 1.800 bằng sáng chế ngoài lãnh thổ Cuba và thu nhập hàng năm vượt ngưỡng 2 tỷ USD, chưa kể những đóng góp to lớn cho hệ thống y tế miễn phí và toàn dân của Cuba.
Interferon alfa-2B đối diện SARS-CoV-2
Trên thực tế cho tới nay, giới khoa học vẫn chưa biết nhiều về hiệu ứng của interferon chống lại virus corona, mặc dù về lý thuyết, cơ chế hoạt động của loại thuốc này là để chống lại các viêm nhiễm do virus khi không có sẵn các trị liệu khác.
Một số báo cáo cho biết rằng SARS-CoV-2 không những không làm tăng một cách tự nhiên quá trình sản xuất interferon của cơ quan bị viêm nhiễm (như trong phản xạ bình thường của cơ thể trong các trường hợp bệnh lý), mà thậm chí còn làm giảm bớt chúng.
Chính việc lượng interferon bị giảm bớt đã tạo điều kiện cho viêm nhiễm lan nhanh và giới hạn hiệu quả của hệ thống miễn dịch trong việc chống chọi virus.
Một số công trình nghiên cứu mới công bố cũng chỉ ra rằng việc sử dụng sớm interferon sẽ tạo thuận lợi cho việc định hướng sớm phản ứng của các kháng thể trung hòa.
Điều đã biết cho tới nay về sản phẩm Interferon alfa-2B do liên doanh ChangHeber sản xuất trong cuộc chiến chống COVID-19 là nó đã được sử dụng dưới dạng khí dung và kết hợp với các thuốc kháng khuẩn khác.
Tuy nhiên, nhiều nhà khoa cũng khuyến cáo việc sử dụng interferon một cách thận trọng vì kết quả nghiên cứu lâm sàng ghi nhận vài phản ứng trái ngược tại một số bệnh nhân.
Những bằng chứng này và những nghiên cứu trước đó cho thấy tính hữu ích của Interferon alfa-2B, nhưng biện pháp phòng ngừa và trong giai đoạn viêm nhiễm ban đầu, trong khi việc sử dụng loại thuốc này trong giai đoạn viêm nhiễm phát triển về sau vẫn chưa có kết luận cuối cùng.
Từ góc độ khác, Interferón alfa-2B nguồn gốc người tái tổ hợp của Cuba đã chứng minh được hiệu quả với nhiều bệnh viêm nhiễm do virus gây ra, nhưng đảo quốc Caribe này không phải là nhà sản xuất interferon duy nhất trên thế giới.
Thường thì việc sử dụng các loại thuốc chứa interferon được thực hiện dưới dạng tiêm, và hiện tại đa phần các công ty dược phẩm sản xuất interferon thường kết hợp chúng với các phân tử khác để tăng tuổi thọ của chúng khi được đưa vào trong máu.
Tuy nhiên, lợi thế lớn của Interferon alfa-2B của Cuba là nó không kết hợp với phân tử khác và có thể đưa trực tiếp vào hệ hô hấp dưới dạng khí dung – như đã được sử dụng tại Trung Quốc – “bởi vì đó là con đường nhanh nhất đi tới phổi và hoạt động ngay trong giai đoạn viêm nhiễm sớm”, như khẳng định của tiến sỹ Gerardo Guillén.
Nhà khoa học này cũng cho biết Cuba đang trong giai đoạn phát triển một số sản phẩm ức chế virus sinh sản, đồng thời nghiên cứu một vắcxin khác.
Tiến sỹ Gerardo Guillén nhấn mạnh: “CIGB 210 là một dự án được phát triển từ vài năm qua để chống virus HIV, giờ đây chúng tôi thử nghiệm nó với chủng virus corona có nguồn gốc từ gia súc để đánh giá hiệu quả của nó nếu được sử dụng chống COVID-19.
Trong khi đó, dự án thuốc CIGB 300 đang được nghiên cứu cho vài dạng ung thư khác nhau, và khả năng kháng khuẩn của nó đã được đánh giá cụ thể, như trong trường hợp đối với virus HIV hay virus viêm gan C.
Còn loại vắcxin mà các nhà khoa học Cuba đang triển khai dựa trên nền tảng tiêm chủng qua đường mũi các phân tử tương tự như virus, đồng thời trao đổi trực tiếp liên tục với Trung Quốc về hiệu quả của nghiên cứu này”.
Giám đốc điều hành của ChangHeber Li Wenlan cho hãng thông tấn Prensa Latina hay: “Khi biết được tình hình nghiêm trọng do chủng mới của virus Corona gây ra và nhu cầu khẩn cấp về interferon gốc để sản xuất các thuốc kháng khuẩn, phía Cuba đã lùi, hoãn các đơn hàng trước đây của mình theo như thỏa thuận liên doanh và thậm chí còn cử một đội chuyên gia sang giúp đỡ Trung Quốc”.
Chính nhờ động thái này mà ChangHeber có thể giảm được thời gian 50 ngày dự kiến ban đầu xuống chỉ còn 21 ngày để cung cấp đợt interferon đầu tiên cho các bệnh nhân Trung Quốc.
Về tổng thể, trước một đại dịch mang tính toàn cầu do một virus có cơ chế hoạt động chưa được nắm bắt hoàn toàn, cộng đồng khoa học chia sẻ thông tin, kết quả và những phân tích của các loại dược phẩm khả thi trong việc giảm bớt tác hại và hồi phục chức năng.
Interferón alfa-2B tái tổ hợp của Cuba không phải là “giải dược” cho virus SARS-CoV-2, nhưng theo những nghiên cứu đã được tiến hành và công bố, thì nó có thể có hiệu quả trong việc điều trị bệnh lý do virus chết người này gây ra trong giai đoạn ban đầu, và đặc biệt là trong việc phòng ngừa dịch bệnh./.
