Khảo sát hành vi sức khỏe học sinh toàn cầu đã được tổ chức tại 103 quốc gia, trong đó có Việt Nam. Đây là cuộc khảo sát quan trọng nhằm cung cấp các số liệu về xu hướng, các yếu tố nguy cơ gây bệnh không lây nhiễm và các yếu tố nguy cơ sức khỏe khác ở lứa tuổi học sinh, nhất là lứa tuổi từ 13 đến 17.
Ngày 25/4, Bộ Y tế phối hợp với Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) công bố “Báo cáo khảo sát hành vi sức khỏe học sinh toàn cầu tại Việt Nam năm 2019“.
Đây là cuộc khảo sát lần thứ 2 được tổ chức tại Việt Nam với mục đích cung cấp số liệu, bằng chứng để đánh giá những thực trạng, yếu tố nguy cơ có liên quan đến hành vi mắc các bệnh lý không lây nhiễm và bệnh lây nhiễm ở lứa tuổi học sinh. Từ đó thống nhất việc xây dựng chính sách trong phòng, chống các bệnh không lây nhiễm ở lứa tuổi này.
Việt Nam đạt nhiều tiến bộ quan trọng
Theo TS. Kidong Park, Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam, tính đến tháng 1/2020, trên thế giới có 103 quốc gia đã tiến hành cuộc khảo sát hành vi sức khỏe học sinh. Năm 2013, khảo sát hành vi sức khỏe toàn cầu đã được tiến hành lần đầu tiên tại Việt Nam với sự tham gia của 3.465 học sinh tại các trường trung học cơ sở và trung học phổ thông của 13 tỉnh, thành phố.
Cuộc khảo sát lần thứ 2 được tổ chức tại Việt Nam vào năm 2019, có quy mô triển khai rộng hơn, với sự tham gia của 7.796 học sinh đến từ 81 trường học tại 20 tỉnh, thành phố trên cả nước.
So sánh 2 cuộc khảo sát nói trên ở Việt Nam, TS. Kidong Park đã nhấn mạnh nhiều tiến bộ có ý nghĩa quan trọng trong một số lĩnh vực.
Cụ thể, tỉ lệ học sinh hút thuốc lá, học sinh bị bắt nạt đã giảm nhiều giữa 2 cuộc khảo sát này, từ 22,7% xuống còn 6,2%.
Học sinh hút thuốc lá giảm từ 5,4% xuống còn 2,8%. Tỉ lệ học sinh sử dụng ma túy cũng giảm nhiều, từ 1,4% cuộc khảo sát năm 2013 xuống còn 0,65% trong cuộc khảo sát năm 2019.
Hai cuộc khảo sát cho thấy tỉ lệ học sinh ở Việt Nam tăng cường các hoạt động thể chất đã được cải thiện nhiều. Cụ thể, tỉ lệ học sinh được vận động 60 phút/ngày trong 5 ngày hoặc hơn trong 1 tuần đã tăng từ 20% lên 24,1%.
Tuy nhiên, TS. Kidong Park cũng chỉ ra các số liệu là bằng chứng cho thấy những ảnh hưởng đến sức khỏe của lứa tuổi học sinh. Đó là, tỉ lệ học sinh ăn đồ ăn nhanh tăng cao hơn; tỉ lệ thừa cân béo phì cũng tăng; tỉ lệ học sinh sử dụng các loại thuốc lá, trong đó có thuốc lá điện tử, tăng hơn so với cuộc khảo sát trước.
Cụ thể, tỉ lệ học sinh ăn thức ăn nhanh ít nhất trong 1 tuần đã tăng từ 30,2% lên 54,1%. Tỉ lệ học sinh thừa cân cũng tăng gấp đôi, từ 5,8% lên 10,6%.
Đặc biệt, lần đầu tiên, trong cuộc khảo sát năm 2019, Việt Nam đã đưa một chỉ số học sinh tiếp cận và sử dụng thuốc lá điện tử vào khảo sát. Kết quả cho thấy, tỉ lệ này là 2,6% tính bình quân trên cả nước và 7,9% tại các thành phố lớn như Hà Nội, TPHCM.
Các yếu tố nguy cơ hoàn toàn phòng tránh được
Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn, trong thời gian qua, Việt Nam đang phải giải quyết gánh nặng bệnh tật kép. Trong khi các bệnh truyền nhiễm như COVID-19 diễn biến phức tạp thì nước ta cũng phải đối mặt với sự gia tăng của các bệnh không lây nhiễm. Gánh nặng của các bệnh không lây nhiễm đang chiếm tới 74% tổng gánh nặng bệnh tật toàn quốc. Các bệnh này cũng chính là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong.
Số liệu mới nhất cho thấy, mỗi năm tỉ lệ tử vong do bệnh không lây nhiễm chiếm tới 81% tổng số tử vong do mọi nguyên nhân, chủ yếu là các bệnh tim mạch, ung thư, đái tháo đường và bệnh hô hấp mạn tính. Số liệu điều tra cũng cho thấy, ước tính ở người trưởng thành tỉ lệ mắc các bệnh như tăng huyết áp hiện là 26%, tương đương khoảng 17 triệu người mắc; tỉ lệ mắc đái tháo đường là 7%, tương đương với khoảng 4,5 triệu người mắc bệnh.
Sự gia tăng các bệnh không lây nhiễm có nguyên nhân là do sự gia tăng nhanh các yếu tố nguy cơ mà người dân hoàn toàn có thể phòng tránh được, như hút thuốc, uống rượu bia, dinh dưỡng không hợp lý và thiếu vận động thể lực, kèm theo các tình trạng thừa cân béo phì, tăng huyết áp, rối loạn đường máu và mỡ máu.
Thứ trưởng nhấn mạnh, hầu hết những yếu tố này lại được hình thành từ giai đoạn rất sớm trong cuộc đời. Vì vậy việc bảo vệ, chăm sóc, nâng cao sức khỏe cho trẻ em và thanh thiếu niên thông qua thúc đẩy hình thành các hành vi có lợi cho sức khỏe và phòng chống các yếu tố nguy cơ là một chính sách ưu tiên của Việt Nam.
Chính vì vậy, Thứ trưởng Trần Văn Thuấn chia sẻ, với các quy trình chuẩn của WHO, cuộc khảo sát hành vi sức khỏe học sinh tại Việt Nam được thiết kế công phu, khoa học để nghiên cứu thực trạng và xu hướng của các yếu tố nguy cơ bệnh không lây nhiễm và các hành vi sức khỏe phổ biến của học sinh lứa tuổi 13 đến 17, nhất là các yếu tố hành vi liên quan đến chế độ ăn uống, vệ sinh cá nhân, phòng chống dịch bệnh, sử dụng thuốc lá, rượu bia, hoạt động thể chất, tai nạn thương tích, sức khỏe tâm thần và các vấn đề sức khỏe khác.
Các số liệu còn giúp việc theo dõi, báo cáo tiến độ thực hiện các mục tiêu tự nguyện toàn cầu mà Việt Nam đã thông qua và cam kết thực hiện, đồng thời cung cấp bằng chứng cho việc xây dựng các chính sách bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe cho trẻ em, học sinh.
Để hướng tới việc thống nhất hành động “Vì một Việt Nam khỏe mạnh hơn“, TS. Kidong Park kêu gọi ngành y tế và ngành giáo dục tăng cường hơn nữa chính sách y tế nhằm nâng cao sức khỏe của học sinh nói riêng, của nhân dân nói chung, tăng cường các hoạt động thể chất cũng như có các quy định về quảng bá thức ăn, nhằm giảm tiêu dùng dinh dưỡng không lành mạnh.
Đại diện WHO cũng khuyến cáo ngành giáo dục tăng cường hơn y tế học đường, cải thiện hơn nữa năng lực của nhân viên y tế tại các trường học, xây dựng các chương trình nâng cao giáo dục sức khỏe cho học sinh, đảm bảo cung cấp bữa ăn khỏe mạnh và có không gian thể chất để học sinh có thể tham gia các hoạt động thể chất. Ngành y tế cần tăng cường hơn nữa trong việc xây dựng các hướng dẫn và hỗ trợ về mặt chuyên môn cho ngành giáo dục.
Hiền Minh
