Theo Bộ Công an, qua theo dõi, dữ liệu cá nhân của hơn 2/3 dân số nước ta đang được lưu trữ, đăng tải, chia sẻ và thu thập trên không gian mạng với nhiều hình thức và mức độ chi tiết khác nhau. Tình trạng lộ dữ liệu cá nhân diễn ra phổ biến trên không gian mạng. Tình trạng mua bán dữ liệu cá nhân hiện đang diễn ra phổ biến, công khai, với các dữ liệu thô và dữ liệu cá nhân đã qua xử lý; nhiều hành vi chưa được xử lý vì thiếu quy định của pháp luật.
Các dữ liệu thô là danh sách khách hàng điện lực trên toàn quốc; thông tin chủ thuê bao điện thoại, internet của các nhà mạng; thông tin khách hàng vay, gửi tiết kiệm ngân hàng; chứng khoán; bảo hiểm; hồ sơ đăng ký kinh doanh; trường học; thông tin hộ khẩu; thông tin khách hàng thuộc các lĩnh vực bất động sản, siêu thị, mua ô tô, xe máy… cũng rất dễ bị xâm phạm.
Ngoài ra còn có tình trạng các doanh nghiệp, công ty kinh doanh dịch vụ có thu thập dữ liệu cá nhân của khách hàng, cho phép các đối tác thứ ba tiếp cận thông tin dữ liệu cá nhân nhưng không có yêu cầu, quy định chặt chẽ, để đối tác thứ ba chuyển giao, buôn bán cho các đối tác khác.
Nhiều dữ liệu bị rao bán công khai, trong thời gian dài, với số lượng lớn trên không gian mạng thông qua các website, tài khoản, trang, nhóm trên mạng xã hội (Facebook, Zalo, Telegram…); diễn đàn tin tặc (raidforums.com…). Đã xuất hiện một số công ty được thành lập mới, đầu tư xây dựng, vận hành các hệ thống kỹ thuật chuyên thu thập trái phép dữ liệu cá nhân để kinh doanh thu lợi nhuận; xây dựng các phần mềm chuyên thu thập thông tin cá nhân.
Chỉ trong 2 năm từ năm 2019 đến năm 2020, Bộ Công an phát hiện hàng trăm cá nhân, tổ chức liên quan bán dữ liệu cá nhân. Một số đường dây chiếm đoạt, mua bán dữ liệu quy mô lớn tại Việt Nam đã bị phát hiện, đấu tranh, xử lý. Số lượng dữ liệu cá nhân bị thu thập, mua bán trái phép phát hiện được lên tới gần 1.300GB, trong đó có nhiều dữ liệu cá nhân nội bộ, nhạy cảm.
Đây là thực trạng rất đáng lo ngại. Các đại biểu Quốc hội; cử tri và nhân dân liên tục lên tiếng; Bộ Công an đã vào cuộc quyết liệt. Bộ Công an chỉ đạo Công an các đơn vị, địa phương tăng cường công tác nắm tình hình, chủ động phát hiện những sơ hở thiếu sót trong công tác quản lý của các bộ, ngành, địa phương và hoạt động của các tập đoàn, công ty kinh doanh dịch vụ có thu thập thông tin cá nhân; tuyên truyền, nâng cao nhận thức của một số cán bộ, công chức, viên chức về cung cấp, quản lý hồ sơ cá nhân, dữ liệu cá nhân và người dân, nhất là tâm lý sẵn sàng đánh đổi thông tin đời tư, thông tin cá nhân để lấy sự tiện ích về mặt công nghệ.
Công tác đảm bảo an ninh, an toàn dữ liệu thông tin cá nhân trong Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư được chú trọng. Các đơn vị nghiệp vụ thuộc Bộ Công an phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông tiến hành kiểm tra an ninh, an toàn thông tin hệ thống công nghệ thông tin của 20 bộ, ngành và 61/63 địa phương (chưa kiểm tra Kon Tum, Hậu Giang). Kết quả đã chỉ ra nhiều lỗ hổng bảo mật cần khắc phục để bảo đảm an ninh, an toàn khi triển khai kết nối dữ liệu.
Như vậy, bảo vệ dữ liệu cá nhân là một trong những vấn đề quan trọng và cấp bách hiện nay. Tuần qua, khi trả lời chất vấn về nội dung này trước Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Công an Tô Lâm đã khẳng định sẽ thực hiện các giải pháp cần thiết. Trước mắt, sẽ tham mưu Chính phủ xin ý kiến Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Bộ Chính trị chủ trương ban hành Nghị định Bảo vệ dữ liệu cá nhân; coi đây là giải pháp then chốt để phòng ngừa, đấu tranh với thực trạng buôn bán, xử lý dữ liệu cá nhân tràn lan như hiện nay. Căn cơ, lâu dài hơn, Bộ Công an đề xuất Quốc hội xem xét thông qua Luật bảo vệ dữ liệu cá nhân, dự kiến thông qua năm 2024. Bên cạnh đó, Bộ chỉ đạo tích cực kiểm tra, xử lý nghiêm các trường hợp rao bán dữ liệu cá nhân.
Dữ liệu cá nhân có thể coi là nguồn tài nguyên, là nguồn lực vô giá. Chưa bao giờ, tình trạng để lộ hoặc rao bán dữ liệu cá nhân lại công khai và rầm rộ như hiện nay. Theo Bộ Công an, bảo vệ dữ liệu thông tin cá nhân là vấn đề được các tổ chức và nhiều quốc gia trên thế giới quan tâm và đi trước nước ta trong thời gian khá dài trong khi nước ta là một trong những quốc gia có tốc độ phát triển và ứng dụng Internet cao nhất thế giới (số lượng người sử dụng Internet của Việt Nam đã đạt hơn 68,72 triệu người, tương đương 70.3% tổng dân số).
Do đó, các biện pháp xiết chặt quản lý, xử lý nghiêm các vụ việc vi phạm của các ngành chức năng là cần thiết. Tuy nhiên, đối với mỗi người, cần có ý thức và nhận thức đầy đủ hơn tác hại của việc dữ liệu cá nhân bị rò rỉ. Từ đó có các giải pháp để tự bảo vệ mình./.
Hồng Thanh
