Sau hợp nhất, Hải Phòng có 3.981 di tích, trong đó, 257 di tích xếp hạng cấp quốc gia, 9 di tích được xếp hạng quốc gia đặc biệt.
Di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật Côn Sơn – Kiếp Bạc
Đây là di tích được xếp hạng đợt 2 (Quyết định số 548/QĐ-TTg ngày 10.5.2012 của Thủ tướng Chính phủ).
Chùa Côn Sơn được khởi dựng cuối thế kỷ XIII, mở rộng, hoàn chỉnh ở thế kỷ XIV; được trùng tu tôn tạo ở các thế kỷ XV, XVI, XVII, XVIII…
Theo văn bia, chùa xưa là quần thể kiến trúc nguy nga lộng lẫy gồm 83 gian, có cửu phẩm liên hoa với 385 pho tượng; các công trình mái lợp ngói thanh lưu ly, hoàng lưu ly… trông xa long lanh như ngọc biếc. Trải qua thời gian, những kiến trúc xưa không còn.
Ngày nay, ngoài 2 chân đá tảng chạm cánh sen và một số ngói mũi hài có từ thời Trần thì các công trình đều được trùng tu tôn tạo từ thế kỷ XVII, đầu thế kỷ XX và những năm gần đây.
Đền Kiếp Bạc thờ anh hùng dân tộc Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn cùng toàn thể gia quyến. Đền toạ lạc giữa thung lũng núi Rồng, thuộc địa phận 2 làng Vạn Yên (tên nôm là Kiếp) và làng Dược Sơn (tên nôm là Bạc) nên có tên gọi là đền Kiếp Bạc, nay thuộc phường Trần Hưng Đạo, thành phố Hải Phòng.
Nghi môn đền là công trình kiến trúc đồ sộ hoành tráng, thiết kế kiểu cổng thành dạng bức cuốn thư với ba cửa vòm và hai trụ biểu lớn, tạo bức tranh sinh động hội đủ tứ linh, tứ quý, khái quát cả âm dương, trời đất, thiên nhiên, con người nơi đất thánh.
Quần đảo Cát Bà
Danh lam thắng cảnh Quần đảo Cát Bà (đặc khu Cát Hải) được xếp hạng đợt 4 (Quyết định số 2383/QĐ-TTg ngày 9.12.2013 của Thủ tướng Chính phủ).
Quần đảo Cát Bà là khu dự trữ sinh quyển thế giới (UNESCO, 2004) và Di sản thiên nhiên thế giới (kết hợp với Vịnh Hạ Long, 2023), với hệ sinh thái đa dạng, bãi biển đẹp
Di tích lịch sử Đền thờ Nguyễn Bỉnh Khiêm
Đây là di tích thờ Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm (1491-1585). Ông là nhà văn hóa lỗi lạc của lịch sử dân tộc Việt Nam trong thế kỷ XVI, là nhà giáo có tiếng thời kỳ Nam – Bắc triều, có tài tiên tri lỗi lạc trong lịch sử dân tộc.
Với tài năng và đức độ của một nhà nho, nhà giáo, Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm được nhân dân tôn kính lập đền thờ tại quê nhà ở xã Lý Học, huyện Vĩnh Bảo (nay là xã Nguyễn Bỉnh Khiêm, TP Hải Phòng).
Điểm nhấn của khu di tích là ngôi nhà 3 gian lợp tranh mô phỏng Am Bạch Vân xưa. Theo sử sách ghi lại, mùa thu năm Nhâm Dần 1542, Nguyễn Bỉnh Khiêm cáo quan về quê, dựng Am Bạch Vân dạy học, lấy hiệu là Bạch Vân Cư Sĩ.
Học trò của ông có đến hàng ngàn, sau đều là người có danh tiếng, đỗ đạt cao như Phùng Khắc Khoan, Nguyễn Quyện, Đinh Thời Trung, Nguyễn Dữ… Năm 2004, Am Bạch Vân được tái dựng để tôn vinh công lao to lớn của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm.
Di tích thuộc xã Nguyễn Bỉnh Khiêm (Hải Phòng) được xếp hạng đợt 6 (Quyết định số 2367/QĐ-TTg ngày 23.12.2015 của Thủ tướng Chính phủ).
Quần thể An Phụ – Kính Chủ – Nhẫm Dương
Di tích lịch sử và danh lam thắng cảnh Quần thể An Phụ – Kính Chủ – Nhẫm Dương được công nhận theo quyết định 2499/QĐ-TTg năm 2016 xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt.
Trong đó, động Kính Chủ còn hấp dẫn bởi 47 văn bia Ma Nhai độc nhất vô nhị được tạc vào vách đá. Hệ thống văn bia này có từ thế kỷ 14 đến thế kỷ 20, của rất nhiều tác giả khác nhau, nội dung cũng rất phong phú, tựa như một bảo tàng về văn bia suốt 6 thế kỷ. Năm 2017, hệ thống bia ma nhai ở Động Kính Chủ được công nhận Bảo vật quốc gia.
Văn miếu Mao Điền
Văn Miếu Mao Điền được lập từ thời Lê Sơ (1428 – 1527), chủ yếu tổ chức các kỳ thi Hương để tuyển chọn nhân tài từ số các sĩ tử ở trấn Hải Dương và vùng phía đông thành Thăng Long. Đến thời nhà Mạc, triều đình đã tổ chức cả kỳ thi Hội ở đây.
Vào năm 1535, tại đây, Trạng trình Nguyễn Bỉnh Khiêm đã đỗ trạng nguyên, thủ khoa cả ba kỳ thi Hương – Hội – Đình. Đến thời Tây Sơn, Văn Miếu được di chuyển từ Vĩnh Lại về sáp nhập với trường thi Hương và lấy tên địa phương đặt tên cho di tích nên mới có tên gọi là Văn Miếu Mao Điền.
Văn Miếu là quần thể di tích gồm các hạng mục công trình như miếu thờ cổ, Văn miếu môn, nhà bia tiến sĩ gồm có 14 bia tiến sĩ đề danh 637 tiến sĩ nho học trấn Hải Dương, hai nhà bia cổ, gác chuông, gác trống, nhà Đông vu, Tây vu, bái đường, hậu cung, Khải thánh…
Di tích lịch sử Văn miếu Mao Điền được xếp hạng theo quyết định 2082/QĐ-TTg năm 2017.
Đền Xưa – Chùa Giám – Đền Bia
Cùng đợt xếp hạng với Di tích lịch sử Văn miếu Mao Điền là Di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật Đền Xưa – Chùa Giám – Đền Bia.
Di tích chùa Giám tọa lạc trên khoảng đất rộng 2 ha, ngoài thờ Phật, đây là nơi đặt tượng thờ Đại danh y Tuệ Tĩnh – vị thánh tổ của ngành Y dược Việt Nam.
Đường Hồ Chí Minh trên biển
Dọc hành trình đường Hồ Chí Minh trên biển, hàng nghìn tấn vũ khí tiếp tục được vận chuyển vào chiến trường miền Nam, góp phần quan trọng làm nên thắng lợi cuối cùng của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.
Di tích lịch sử Đường Hồ Chí Minh trên biển (thành phố Hải Phòng, tỉnh Phú Yên, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu, tỉnh Cà Mau) được công nhận theo quyết định 1473/QĐ-TTg năm 2024.
Di tích nhà Mạc
Khu tưởng niệm Vương triều Mạc cùng 4 di tích trên địa bàn huyện Kiến Thụy cũ (Hải Phòng) gồm: Chùa Nhân Trai, Chùa Trà Phương, Khu tưởng niệm Vương triều Mạc, Từ đường họ Mạc và đền – chùa Hòa Liễu là những điểm đến linh thiêng.
Khu tưởng niệm Vương triều Mạc đang lưu giữ thanh Định Nam Đao của Mạc Thái Tổ. Đây là bảo đao đã cùng Thái tổ xông pha chiến trận và bách chiến bách thắng, đến nay tồn tại hơn 4 thế kỉ.
Cụm di tích liên quan đến nhà Mạc ở Dương Kinh là một trong 5 di tích được Phó Thủ tướng Chính phủ Lê Thành Long đã ký Quyết định số 152/QĐ-TTg ngày 17.1.2025 xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt (đợt 17, năm 2025).
Thuộc quần thể này, từ đường họ Mạc là di tích lịch sử nổi tiếng, được sử sách ghi lại là nơi phát tích của dòng họ nhà Mạc. Khởi nguồn từ một gia đình làm nghề đánh cá, Mạc Đăng Dung – người xuất thân từ làng Cổ Trai đã vươn lên từ vị trí một lính túc vệ cho đến khi lên ngôi và thành lập triều đại Mạc. Vương triều Mạc đã đóng vai trò quan trọng trong lịch sử Việt Nam, nổi tiếng với sự kiểm soát vững chắc và sáng tạo trong quản lý quốc gia
Từ Lương Xâm – Căn cứ bản doanh của Ngô Quyền
Từ Lương Xâm là một trong “Tứ linh từ” linh thiêng của huyện cổ An Dương, thờ Đức Vương Ngô Quyền – người có công đánh tan quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng năm 938.
Từ Lương Xâm hiện có lưu giữ 3 chiếc cọc Bạch Đằng là chứng tích của trận Bạch Đằng năm 938.
Du xuân đầu năm, du khách không thể bỏ qua Lễ hội Từ Lương Xâm nổi tiếng với màn rước đều có kiệu bát cống được kết hoa tươi, trên đặt linh vị của Đức Vương Ngô Quyền. Độc đáo là khi đi ngang qua khu vực Tượng đài Đức Vương Ngô Quyền, phu kiệu hò reo khi thấy “kiệu bay”, tạo hình ảnh ấn tượng, linh thiêng trong lễ hội…
Di tích Từ Lương Xâm – Căn cứ bản doanh của Ngô Quyền năm 938 (phường Đông Hải) được xếp hạng di tích quốc gia đặc biệt.
