Về cơ chế giải quyết tranh chấp trong các FTA giữa ASEAN với các nước đối tác, báo cáo của Hội đồng trọng tài gồm:
-Dự thảo báo cáo
Sau khi xem xét các tài liệu đệ trình, nội dung biện hộ và các thông tin được cung cấp, Hội đồng trọng tài sẽ dự thảo báo cáo, gồm một phần mô tả liên quan đến các tình tiết của vụ việc và lập luận của các bên tranh chấp, các phát hiện và kết luận của Hội đồng trọng tài và gửi dự thảo đến các bên tranh chấp. Hội đồng trọng tài phải dành cơ hội thỏa đáng cho các bên tranh chấp xem xét toàn bộ dự thảo báo cáo trước khi hoàn chỉnh và trong báo cáo cuối cùng phải có giải trình về ý kiến bình luận của các bên liên quan.
-Báo cáo cuối cùng
Trong các cơ chế ASEAN+, Hội đồng trọng tài phải công bố báo cáo cuối cùng cho các bên tranh chấp trong vòng 120 ngày ( trừ FTA ASEAN- Úc- Niu-di-lân là 180 ngày) kể từ ngày được thành lập. Trong trường hợp khẩn cấp, ví dụ như Hiệp định ASEAN- Trung Quốc, Hội đồng trọng tài phải công bố báo cáo cho các bên tranh chấp trong vòng 60 ngày kể từ ngày được thành lập. Khi nhận thấy không thể công bố báo cáo cuối cùng trong thời hạn quy định trên, Hội đồng trọng tài phải thông báo lý do của sự chậm trễ cho các bên liên quan bằng văn bản, cùng với dự kiến thời gian sẽ đưa ra báo cáo.
Hội đồng trọng tài ra phán quyết dựa trên nguyên tắc đồng thuận, trường hợp không thể đạt được quyết định đồng thuận thì ra phán quyết trên nguyên tắc đa số. Phán quyết của Hội đồng trọng tài có tính chung thẩm và ràng buộc đối với các bên tranh chấp. Phán quyết của Hội đồng trọng tài sẽ được công bố rộng rãi ra công chúng trong vòng 10 ngày (trừ FTA ASEAN- Úc-Niu-di-lân là 7 ngày)
Việc thi hành phán quyết được thực hiện như sau:
Về nguyên tắc, các nước tham gia ký kết hiệp định đề cao việc tự nguyện tuân thủ phán quyết
Nếu Bên bị khiếu nại không thể tuân thủ ngay lập tức với các khuyến nghị và phán quyết của Hội đồng trọng tài, bên đó sẽ có một thời gian hợp lý để tuân thủ. Thời hạn hợp lý này sẽ do các bên tranh chấp thỏa thuận, hoặc trong trường hợp các bên không thể thỏa thuận được về thời gian hợp lý trong vòng 30 ngày ( như FTA ASEAN- Trung Quốc), kể từ ngày công bố báo cáo cuối cùng của Hội đồng trọng tài, các bên tranh chấp có thể yêu cầu Hội đồng trọng tài đầu tiên giải quyết vấn đề đó nếu có thể.
Sau khi tham khảo ý kiến của các bên tranh chấp, Hội đồng trọng tài phải xác định thời hạn hợp lý trong vòng 30 ngày ( như FTA ASEAN- Trung Quốc) kể từ ngày tiếp nhận yêu cầu. Khi Hội đồng trọng tài cho rằng không thể báo cáo trong thời hạn đó, Hội đồng trọng tài phải thông báo bằng văn bản cho các bên liên quan về lý do của việc chậm trễ và phải đệ trình báo cáo trong vòng không quá 45 ngày ( như FTA ASEAN- Trung Quốc) kể từ ngày tiếp nhận yêu cầu.
Vấn đề tranh chấp giữa các bên về việc biện pháp được sử dụng vẫn chưa tuân thủ khuyến nghị của cơ quan tài phán, sẽ được đưa đến giải quyết tại Hội đồng trọng tài đầu tiên nếu có thể. Hội đồng trọng tài này phải công bố báo cáo cho các bên tranh chấp trong thời hạn 60 ngày ( như Hiệp định FTA ASEAN- Trung Quốc) kể từ ngày nhận được yêu cầu giải quyết. Khi Hội đồng trọng tài cho rằng không thể cung cấp báo cáo trong thời hạn nêu trên, Hội đồng trọng tài phải thông báo bằng văn bản cho các bên liên quan về lý do của việc chậm trễ và phải đệ trình báo cáo trong vòng không quá 75 ngày ( như FTA ASEAN- Trung Quốc), kể từ ngày tiếp nhận yêu cầu.
Vấn đề bồi thường và đình chỉ nhượng bộ được thực hiện như sau:
Cơ chế này quy định bên muốn đình chỉ nhượng bộ hoặc nghĩa vụ phải thông báo cho bên bị đình chỉ và các bên liên quan về mong muốn của mình.
Bên muốn đình chỉ phải tìm cách đình chỉ nhượng bộ hoặc các nghĩa vụ khác trong cùng ngành hoặc các ngành bị ảnh hưởng bởi biện pháp bị kiện và chỉ khi việc áp dụng nguyên tắc này không khả thi thì bên muốn đình chỉ mới được đình chỉ nhượng bộ hoặc các nghĩa vụ khác ở các ngành khác.
Trường hợp bất kỳ bên nào trong tranh chấp không nhất trí với mức độ và phạm vi các lĩnh vực bị đình chỉ nhượng bộ hay cho rằng mình đã tuân thủ phán quyết của Hội đồng trọng tài thì đều có quyền triệu tập lại Hội đồng trọng tài ban đầu để xem xét vấn đề. Thời hạn cụ thể để Hội đồng trọng tài quyết định việc này là 60 ngày ( ví dụ như FTA ASEAN- Hàn Quốc, ASEAN- Nhật Bản).
Như vậy, có thể nhận thấy, cơ chế giải quyết tranh chấp trong FTA giữa các nước ASEAN và các FTA giữa ASEAN với các đối tác, khác nhau ở một điểm cơ bản nhất, đó là cấp “xét xử”. Cơ chế giữa các nước ASEAN quy định 2 cấp xét xử, gồm Ban Hội thẩm và Cơ quan Phúc thẩm, còn cơ chế trong FTA giữa ASEAN với các nước đối tác là qua Hội đồng/ Ủy ban trọng tài.
